Mi fuasai’r byd celfyddydol Cymreig dipyn tlotach
heb S4C. Pa wasanaeth arall, boed y cyfryngau neu’r wasg brint, sy’n rhoi
cymaint o sylw i’r holl gythrel cystadlu a chyngherddau’r wlad fach amryddawn
hon? Gormod o sylw ym marn rhai efallai, fel y darllediad hirfaith o’r opera Trioleg
Mandela o Ganolfan y Mileniwm Caerdydd yn ddiweddar. Ac mi fuasai
Eisteddfod Ryngwladol Llangollen yn angof i lawer hefyd heb ddarllediadau bob
pnawn ac uchafbwyntiau nosweithiol S4C. Rŵan, dyma gyfaddefiad. Dwi erioed wedi
tywyllu’r pafiliwn gwyn ar lan afon Ddyfrdwy. Efallai mai’r ddelwedd Seisnig
braidd sydd ar fai (a toedd y Queen’s Diamond Jubilee Concert eleni ddim
help), a’r cof o weld blwmin corau siop barbwr ar y bocs bob amser. Ond gan nad
oedd hi’n dywydd barbeciw, fe wyliais i fwy nag erioed o arlwy Llangollen/12
dan arweiniad ’tebol Mrs Pethe Cymru, Nia Roberts. A’r perfformiad sy’n
aros yn y cof – am resymau da y tro hwn – yw’r chwarter awr o ddawnsio gwerin
olympaidd gan blant Meskheti, Georgia, a deithiodd ar fws am wythnos gyfan i
gyrraedd yr Eisteddfod. Tipyn o ymroddiad a thestun cywilydd i gystadleuwyr y
Gogledd fydd yn aros adra ym mis Awst am fod Bro Morgannwg yn “rhy bell”. Da
chi, trowch i wefan ragorol llangollen.tv sy’n dangos holl liw a llun y
llwyfan am fis arall, ac adnodd gwych i’w ffrindiau a’u teuluoedd o Georgia i’r
India, Swaziland i Singapôr. Mae’n amlwg yn cael ei defnyddio, yn ôl yr ymateb
o bedwar ban ar negesfwrdd y wefan. Wyneb newydd (haleliwia!) i’r criw cyflwyno
eleni oedd Wyn ‘Only Men Aloud’ Davies, a gyfrannodd i’r rhaglenni Cymraeg a’r
ddwy raglen gefn-gefn Saesneg ar BBC2 gyda Sara Edwards. Dim ond BBC2
Cymru-Wales, cofiwch. Tra bod gwyliau o! mor drendi Caeredin a’r Gelli Gandryll
yn cael tomen o sylw gan BBC Prydain, Sky Arts a phapurau Llundain, mae
Llangollen mor annelwig â’r haul. Hyn er gwaetha’r ffaith i’r gantores soprano
enwog o Swydd Efrog, Lesley Garrett, gyfeirio ati fel yr ŵyl orau yn y byd mewn
cyfweliad gyda Nia Roberts. Dewch ’laen Rondo, Mr Producer, S4C – hyrwyddwch
Llangollen a’r wefan ledled y byd!
Roedd
dawnswyr gwerin o’r Wcráin wrthi hefyd, a’r wlad honno oedd testun rhaglen
ddogfen hynod ddiddorol a thrist ar BBC Four wythnos diwethaf. Roedd Storyville:
Hitler, Stalin and Mr Jones yn adrodd hanes Gareth Jones, newyddiadurwr o’r
Barri a fentrodd ei fywyd a’i yrfa trwy gyhoeddi’r gwirionedd y tu ôl i Gynllun
Pum Mlynedd Stalin o ddiwydiannu’r wlad yn nhridegau’r ganrif ddiwethaf - a’r
newyn erchyll yn yr Wcráin, wrth i’r ffermydd cyfunol fynd i’r gwellt a’r
milwyr yn cipio pob taten a gronyn o rawn i borthi Moscow. Gyda chymorth
archifwyr Llyfrgell Genedlaethol Aberystwyth, cawsom gip ar ddyddiadur Gareth
Jones a’i ymateb rhyfeddol i Hitler (“looks like a middle aged grocer”) a
Goebbels (“…very charming man, dark brown eyes, like a south Welsh miner…”) wrth
gyd-deithio mewn awyren o Ferlin i Frankfurt cyn yr Ail Ryfel Byd. Stori sy’n
deilwng o ffilm ysbïwr ei naws, a phluen yn het cwmni cynhyrchu Tinopolis o
Lanelli.
