Hel tai a Tosh

Mae nos Fercher ar S4C yn debyg i’r fersiwn Cymraeg o sianel loeren UKTV Style. Ar ôl i Nia Parry fusnesu drwy gypyrddau dillad y genedl, mae Aled Sam yn gwneud yr un peth drwy dwll bach y clo. 04 Wal yw’r ffefryn personol yma, ond am y tro, rhaid bodloni gyda’r chwaer gyfres Y Tŷ Cymreig (Fflic, nos Fercher) gyda Minti’r ci… o, a'r Dr Greg Stevenson hefyd wrth gwrs!

Tai gogoneddus Meirionnydd oedd dan sylw’r tri theithiwr yr wythnos hon. A sôn am ddewis. Yn gyntaf, Neuadd Aber Artro ger Llanbedr - hongliad o dŷ Tuduraidd ei naws a godwyd fel tŷ haf i deulu cefnog o Dde Affrica yn y bedwaredd ganrif ar bymtheg, ymhell cyn dyddiau’r ‘cawdel credyd’ felltith! Yna, ymlaen i Blas y Dduallt, Tan-y-bwlch, tŷ carreg llawn cymeriad o’r 1500au a berthynai i ddisgynyddion neb llai na Llywelyn Fawr, a lein fach Ffestiniog yn mynd heibio’r ardd gefn. Dywedodd y perchennog mai’r peth gorau am ei gartref diarffordd oedd gweld y golygfeydd godidog wrth godi bob bore. Digon teg, wrth i’r camera dremio ar Eryri. Bechod fod pwerdy Trawsfynydd i’w weld yn hyll o glir drwy un o’r ffenestri hefyd. Draw yng Nghorwen, daeth Aled Sam ar draws plasdy ger y man lle crogwyd Gwilym Brewys yn sgîl ei fisdimanars efo’r Dywysoges Siwan yn ôl y sôn. Ac nid dyna’r unig gysylltiad brenhinol â Chrogen Hall chwaith, gan i’r Frenhines Victoria aros gyda’r teulu yn ystod ei theyrnasiad. A gan na chawsom gyfweliad gyda’r teulu presennol, roedd rhywun yn tybio mai di-Gymraeg oeddynt. Mae hwn yn dric nodweddiadol y gyfres. Dim Cymraeg? Dim cyfweliad gydag Aled Sam. Ar y llaw arall, braf oedd cael gair gydag un o ddisgynyddion Hedd Wyn yn ffermdy’r Ysgwrn i gloi’r rhaglen. Er ein bod yn hen gyfarwydd â’r lle arbennig hwn, dim ond cip sydyn o’r Gadair Ddu enwog a gawsom. I mi, mae aelwydydd gwerinol fel hyn ganmil difyrrach na thai crand rhyw bendefigion dŵad.

Yr Ysgwrn, Traws - cartre'r Gadair Ddu

Nos Sadwrn, daeth criw Sgorio (Rondo) ag uchafbwyntiau gêm Azerbaijan inni. Os uchafbwyntiau hefyd. Bellach, mae Gareth Roberts wedi’i ddisodli gan gyflwynydd newydd o fyd Planed Plant. A diawch, roedd Alun Williams yn edrych fel hogyn ysgol ochr yn ochr â Dai Davies, oedd ag wyneb tîn fel Gordon Brown wrth ladd ar dactegau’r rheolwr. Wn i ddim beth ar y ddaear oedd Phil Mitchell Eastenders yn ei wneud yn y stiwdio chwaith, nes sylweddoli mai John Hartson oedd o go iawn. Prawf nad yw bywyd yn glên i ambell cyn-chwaraewr rhyngwladol.

Y Ffarmwr Ffowc arall

Dysgais rywbeth diddorol wythnos diwethaf. Bod Rhys Ifans yn dal i actio. Gydol ein jôc o haf, mae lluniau o’r actor bwgan brain o Ruthun wedi plastro’r tabloids wrth iddo foddi gofidiau yn sgîl Sienna. A thra bod y Saeson yn dal i’w gofio’n bennaf yn prancio yn ei drôns o flaen Julia Roberts yn Notting Hill naw mlynedd yn ôl, ei berfformiadau fel un o’r Ddau Frank sy’n aros yn y cof inni Gymry Cymraeg. Fel na phetai’r creadur heb wneud affliw o ddim ers hynny!

Nos Fercher diwethaf, cawsom flas o’i grefft yn un o fonologau nosweithiol BBC One, The Last Word Monologues gan Hugo Blick. Dyma gyfle euraidd i’r Bonwr Ifans fynd i’r afael â sgript hanner awr ar ei liwt ei hun - a hynny yn Saesneg y Gogs yn hytrach na’r acen ystrydebol ‘Cwm Boyo’ y mae cyfryngis Llundain mor hoff o’i ddefnyddio i’n portreadu ni. Yn ‘Six days one June’, roedd Huw, ffermwr 40 oed, yn adrodd ei hanes wrth gamera fideo ar gyfer asiantaeth bachu cariadon. Yn syml, roedd o’n gorfod chwilio am wraig i blesio’i fam. Ac er ei bod hi’n gaeth i’r gwely yn dilyn strôc, roedd ei dylanwad yr un mor haearnaidd ar ei mab. Dechreuodd yn smala, gyda Huw yn addo’r bywyd ‘Dallasy’ i’w ddarpar wraig, “… on farmstead… also with my mother!” O dipyn i beth, agorodd ei galon a chael y cyfan yn brofiad therapiwtig dros ben. Soniodd am y disgwyliadau mawr arno fel diwedd llinach a ymestynnai dros chwe chenhedlaeth. Awgrymir fod y ddolen gyswllt yn fwrn arno

“…feels more like a long heavy rusty chain”.

Hiwmor tywyll felly. Ac o! roedd hi’n ddu nos arno ar adegau. Soniodd am hunanladdiad ei nain trwy lyncu bara mallryg (ergot) ddiwrnod ar ôl ei fedyddio, a cholli’i dad mewn damwain dractor amheus pan oedd Huw yn bump. Yna’r siom enbyd o ddisgyn mewn cariad am y tro cyntaf. A’r tro yng nghynffon y stori oedd mai Jed oedd y cariad hwnnw - Maori o dras, a chneifiwr a arhosodd ar y fferm am chwe diwrnod ym Mehefin flynyddoedd yn ôl. Ond dyna’i fam yn hel Jed i ffwrdd, a gadael Huw yn ei drallod unig. Roedd seibiau ac ebychiadau’r cymeriad yn dweud cyfrolau.

Yna’r diflastod pur ar ôl i Huw gael ymateb i’w neges fideo: “Emily, her name is. English”. Ac meddai wedi’r dêt cyntaf yn siwt orau ei dad: "Emily… lots of emotions… mostly revulsion”. Nid y dechrau gorau ar gyfer unrhyw berthynas decini!

Ar ôl blynyddoedd o fygu emosiynau, mae’n colli arni mewn golygfa fud lle mae’n eillio’i farf melyn blêr yn y sinc gan feichio crio. Deallwn fod ei fam wedi marw, gyda help bara mallryg gwenwynig ei mab. A’r fferm bellach ar y farchnad, mae Huw am deithio’r byd am y tro cyntaf erioed, gyda thro bach i Seland Newydd o bosib. A chyda winc fach inni’r gynulleidfa, mae Huw yn diffodd y camera a’r bennod hon o’i fywyd am y tro olaf.

Perfformiad cynnil a brofodd mai actor yw Rhys Ifans yn bennaf, a chocyn hitio’r cylchgronau clecs yn ail. Jest abowt...

Mr Heat Magazine, 2008

***********************************

Profiad Bythgofiadwy!!

Mae yna draddodiad hir a balch o sioeau cwis Cymraeg ar y teledu. Neu hir o leiaf. Pan oedd Gareth Roberts a HTV yn tra-arglwyddiaethu ar raglenni cwisiau’r 80au, dwi’n cofio ffonio cystadlaethau Cyfle Byw bob nos Sul. Ac roedd cwestiynau-mewn-rhigymau Jacpot wastad yn codi gwên amser swper bob nos yn y 90au, a Kevin Davies yn ddigon craff i’n hatgoffa nad Mensa mohoni ac i beidio â chymryd y cyfan o ddifrif. Ffefryn arall oedd Gair am Aur gyda Llion Williams a chystadleuwyr peniog y chweched dosbarth (i fod). Ond gwell anghofio am ymgais Siân Lloyd i arallgyfeirio o’r swyddfa dywydd trwy gymryd Risg i fyd y sioeau cwis.

Does dim perygl i hynny ddigwydd gydag ymgais ddiweddaraf S4C i adfywio’r genre. Does dim cynulleidfa stiwdio, felly dim angen creu awyrgylch ffals gyda pheiriant clapio. Mae 0 ond 1 (Al Fresco) yn cynnig cyfle i un enillydd lwcus - a dim ond un lwcus yn unig (dallt?!) - gipio hyd at £5,000 a “Phrofiad Bythgofiadwy”. Roedd rhaid disgwyl tan ddiwedd yr awr i weld beth oedd y “Profiad Bythgofiadwy” hwn, a ailadroddwyd yn gyson gan y cwisfeistr Morgan Jones. Ac wrth ei ochr, Nia Parry, a gerddai i fyny ag i lawr y stiwdio gyda’i meic fel athrawes mewn neuadd arholiad. Ac yn nhraddodiad gorau’r sioeau cwis, cafwyd trosleisio cawslyd gan Rhys ap William wrth gyflwyno’r cystadleuwyr i’r llwyfan.

Y dasg i’r 16 cystadleuydd oedd ateb cwestiynau amlddewis am wledydd unigol, o Gymru i Frasil i Jamaica. Dysgais sawl ffaith ddifyr – mai Rita oedd enw gwraig Bob Marley, a brodor o Bloemfontein De Affrica oedd JRR Tolkein (Lord of the Rings) cyn symud i Loegr yn 3 oed. Ac mai llysenw Barry John yw’r ‘Brenin’(!) Na, does dim angen llyncu’r Gwyddoniadur i wybod pob dim.

Ond mae un tro clyfar a Chymreig iawn yng nghynffon y gyfres, sef bod Cymro neu Gymraes oddi-cartref yn mynd ben-ben ag enillydd y stiwdio i’r rownd derfynol. Yn y rhaglen gyntaf, Alan Wyn Hodgson o Snowmass, Colorado oedd ceisio ennill tocyn am ddim i ddychwelyd adref i Lŷn. Dyma uchafbwynt comedïol y rhaglen i mi. Roedd o’n edrych fel petai wedi cysgu yn ei grys coch Cymru wrth ddarlledu’n fyw o’i loj ym mynyddoedd Aspen, a chyfaddefodd fod ganddo ben mawr ar ôl parti priodas y noson gynt. Fe’i gwelsom yn cyfieithu-esbonio i’w wraig benfelen pam roedd yn siarad â fodan benfelen ddieithr arall ar deledu cenedlaethol, a’i ymateb brwdfrydig o gael cwestiwn rygbi! Yn y diwedd, David o Wrecsam a orfu, gan adael Alan druan i ddychwelyd i’w wely i freuddwydio am Bwllheli bell.

Siom ges innau braidd hefyd. A’r wobr ariannol yn gostwng gyda phob ateb anghywir, £1,000 oedd hi’n diwedd. Ac wythnos yn rafftio yn Awstria oedd y “Profiad Bythgofiadwy” wedi’r cwbl. A minnau wedi disgwyl gwesty chwe seren yn Dubai. Efallai bod costau teithio’r gŵr camera a’r dyn sain i Colorado, a phris sbectol swanc Morgan Jones wedi llyncu cyfran helaeth o’r gyllideb.

Chwa o awyr iach?

Os ydych chi’n casáu chwaraeon, rhowch gorau i ddarllen rŵan. Achos mae gen i damaid o newyddion a wnaiff gadw llinellau ffôn Taro’r Post yn eirias am rai dyddiau. Oes, mae mwy o raglenni byd y campau i ddod ar S4/Chwaraeon yn y dyfodol agos. Ac nid rygbi’n unig chwaith, cyn i’r pêl-droedwyr o’ch plith ddechrau cwyno am obsesiwn pen bandits Parc Tŷ Glas â’r bêl hirgron. Digon teg, mi fydd bois (Awstralaidd) rygbi’r gynghrair o Ben-y-bont ar Ogwr yn cael mwy na’u siâr o sylw gan Y Clwb Rygbi 13 nawr ac yn y man. A neithiwr, dechreuodd cyfres newydd sbon o Golffio gyda Jonathan Davies a Dewi Pws, fel rhan o baratoadau’r sianel tuag at gystadleuaeth Cwpan Ryder Cymru… ymhen dwy flynedd! Ac mae S4C wedi ennill cytundeb i ddangos gêmau criced Morgannwg yn fyw o 2010 ymlaen. Swydd fach neis i Robert Croft ar ôl ymddeol efallai? Dim ond gobeithio gawn nhw dywydd i ddarlledu oriau bwygilydd o Erddi Soffia, neu ailddarllediadau bwygilydd o’r Tŷ Cymreig fydd hi! Felly, mae’n ymddangos fod S4C yn ennill cytundeb ar ôl cytundeb o hawliau darlledu chwaraeon, pan fo’r BBC yn colli rhai nhw cyn gyflymed â Rwsia yn colli’i ffrindia byd-eang.

Os ydi’r campau hynny braidd yn ddiflas o draddodiadol i chi, gallwch wastad droi i wylio Chwa! (Boomerang) am ddôs o chwaraeon eithafol ddwywaith yr wythnos. Neu chwaraeon gwirion, gan ddibynnu ar eich barn am syrffio, eirafyrddio a beicio mynydd. Fel yr esboniodd y gyflwynwraig Alex 'Sialens' Jones o ryw garej sinc o stiwdio, y nod yw cyflwyno’r goreuon o bedwar ban byd, a sgwrsio gyda gwesteion arbennig sy’n hyrwyddo’r campau dros ben llestri hyn yn nes adref. Yn anffodus, mae ôl rhaglen rad uffernol ar hon sy’n dibynnu’n fawr ar fenthyca lluniau gan gwmnïau teledu tramor. Er cystal oedd campau acrobataidd y beicwyr BMX ym Milano, lladdwyd unrhyw arlliw o gyffro gyda throsleisio ffeithiol a llafurus Rhodri Davies. Gydag ychydig bach mwy o ddychymyg, gellid fod wedi defnyddio graffeg ar y sgrîn i gyflwyno ffeithiau difyr am y gamp hon i newydd-ddyfodiaid fel fi. Roedd y golygfeydd o’r eirafyrddwyr ifanc yn hyrddio ’lawr y llethrau-gneud yn Stadiwm Olympaidd Munich yn drawiadol, ond roedd y darn am seremoni wobrwyo ‘Oscars’ y syrffwyr yng Nghaliffornia yn drewi o eitem ‘llenwi pum munud ola’r rhaglen’. A pham, o pam, bod angen boddi cyfweliad Alex â Mark Thomas, rasiwr motorcross o Sir Gâr, gyda seiniau gitârs trwm Anhrefn-aidd yn y cefndir?

Ond dyna ni, cyfres i’r kids cŵl yw hi i fod debyg. Sticia’ i at rygbi a golff.

Dim cyllideb, dim top i Alex?