O'r Gwendraeth i Eryri - via Heddlu Dyfed Powys

 

“Llew, Barbarian, Llanelli, twenty three caps. Cymro. Cymro i’r carn”.

 

Cymro go iawn hefyd, nid Cymro diwrnod gêm ryngwladol yn unig nac un sydd ond yn arddel yr iaith pan mae meic Radio Cymru dan ei drwyn neu gamerâu S4C arno. Sôn ydw i wrth gwrs am Ray Gravelle, Ray o’r Mynydd, Grav (Regan Development/ Tarian) ffilm S4C a ddarlledwyd i gyd-fynd â’i ben-blwydd yn 70 oed petai’n dal hefo ni. Addasiad caboledig Branwen Cennard a’r Prifardd Jim Parc Nest o sgript lwyfan wreiddiol Owen Thomas, ar gyfer Gareth Bale. Na nid hwnnw, ond yr actor penigamp o Gwm Tawe. Cau’ch llygaid, a Grav fyddech chi’n ei glywed yn ddi-os. Diawcs, roedd ei farf bron cystal â’r dyn ei hun hefyd.

 

Am stori a siwrne arbennig, “... o Gae’r Post i whare i’r Gorllewin. Llanelli. Tri chap ar hucen i Gymru. Llewod. Barbariaid”. Llinellau a ategwyd yn gyson dros yr awr a deng munud wrth i’r stori symud yn gelfydd o wely presennol y ward ’sbyty i lofft plentyndod ar aelwyd Brynhyfryd a gwely’r gwesty ym Mharis cyn gêm fowr Les Parc des Princes ym mis Ionawr 1975. Llinellau cyson o sicrwydd i un a oedd byth a hefyd yn amau a oedd yn ddigon da i chwarae ar y lefel uchaf. Ac yn y canol, cameos gan ddylanwadwyr mor amrywiol â’r actor Peter O’Toole i gewri’r Strade Carwyn James a Delme Thomas a hyd yn oed “Brenin y Sbynj” Bert Peel, heb anghofio ei annwyl fam a chwaraewyd yn dawel emosiynol gan Rhian Jones. Do, fe chwarddais a theimlais ambell beth i’r byw. Gobeithio bod gan Gareth Bale ddigon o le ar y silff gartref ar gyfer tlysau cwbl haeddiannol BAFTA, RTS a’r Geltaidd flwyddyn nesaf.

 

Wrth i’r hydref gau amdanom, mae drama noir S4C yn dychwelyd am y tro olaf. It’s grim up North meddai’r Sais, a hawdd deud yr peth am gymeriadau ac amgylchiadau Craith (Severn Screen) hefyd. Ffarmwr priod yn gelain mewn nant, bwlis a chyffurgwn yn plagio’r stryd, ficer amheus o’r Sowth, tai cyngor a fferm yn diferu o dlodi. Os mai yn y North ydan ni hefyd. Er mai’r Wyddfa a’i chriw a heddlu’r Gogledd sy’n ganolog i’r cyfan, buasai llu Dyfed Powys yn nes ati hefo’r holl acenion deheuol sy’n britho’r drydedd gyfres eto fyth.  William Thomas, Rhodri Evan, Elen Rhys, Simon Watts, Sion Ifan, Gwawr Loader - actorion tebol heb os, ond actorion y 'nawr' nid 'rwan' ydyn nhw. Naill ai bod criw castio (di-Gymraeg) yn cymryd y piss braidd neu bod actorion Gwynedd a Môn i gyd wedi dal covid ar y pryd, ac yn gorfod hunanynysu.

 

Nid bod cynulleidfa BBC Wales a BBC Four yn hidio dim am hynny, wrth gwrs, pan fydd Hidden yn ymddangos y flwyddyn nesaf gydag acenion stoc saff y Valleys i weddill Prydain. Ac wrth i’r credits clo lifo, dyma sylwi ar “Addasiad Cymraeg – Siôn Pritchard” sydd bob amser yn gwneud i mi anesmwytho. Addasiad Cymraeg o ddrama ar gyfer S4C? Er mai Caryl Lewis oedd awdur y bennod gyntaf? Na, dw i’n methu’n lân â deall y peth.

 

Ydy, mae’r sinematograffi’n hudo rhywun (nid bod angen denu rhagor i Eryri) a’r perfformiadau’n ardderchog, fel y seren o’r Wyddgrug, Justin Melluish sy’n chwarae rhan Glyn Thomas. Mi wnâi barhau i wylio a’i derbyn fel cyfres dditectif generig arall. Y gwir amdani yw na wnes i erioed gymryd at hon yn yr un modd â’r Gwyll (2013-16) a fu’n llwyddiant ysgubol Netflix wedi hynny. Cyfres wnaeth elwa ar €1 miliwn o grantiau Ewrop Greadigol, yn union fel fy hoff gyfres binjio ddiweddaraf – The Defeated – am dditectif o Americanwr yn cydweithio â’r Polizei yng nghanol llanast Berlin wedi diwedd yr Ail Ryfel Byd.

 

Dw i’n siŵr y bydd cronfa drwgenwog ‘Levelling Up’ llywodraeth y DU lawn mor hael i ddramâu teledu Cymraeg...

 

 

Prifwyl Sgwâr Canolog

 

Do, mi gawson ni ryw lun ar ’Steddfod eleni. Un AmGen, rithiol, Gorsedd Lite. Daeth y detholedig rai glas, gwyn a gwyrdd mygydog ynghyd yn HQ BBC Cymru mewn golygfa swreal a ymdebygai i bennod o Dr Who neu’r hunllef ddystopaidd The Handmaid’s Tale. Cyrn gwlad yn atseinio o falconis uchel, y Dr Jamie Roberts yn hawlio’r gledd, a’r buddugol yn camu i lawr y grisiau metel wrth i staff shifft hwyr y Bîb glapio fel morloi brwd Sŵ Bae Colwyn gerbron cynulleidfa am y tro cyntaf ers deunaw mis. Cymaint oedd stamp y BBC arni, ro’n i’n hanner disgwyl rhifyn arbennig o Dan Do gyda Mandy Watkins ac Aled Sam anghymarus yn ein tywys o gwmpas soffas a goleuadau amryliw adeilad Foster + Partners.

Y cyfan yn brofiad rhyfedd, syndod o emosiynol.

Nid bod enillwyr y Fedal Ddrama a’r Daniel Owen wedi mwynhau’r fath sbloets. O na. Dim ond ordors gan y cynhyrchydd i sefyll yn chwithig a gwenu fel giât mewn cilcyn o stiwdio fel petaen nhw ar fin eistedd ar soffa Heno. Sôn am golli cyfle i gyflwyno mwy o urddas i’r cystadlaethau arbennig hynny.

Pan glywais am fwriad y Genedlaethol a’r Gorfforaeth Ddarlledu i gynnal y prif seremonïau fin nos yn Sgwâr Canolog Caerdydd eleni, roeddwn i wedi gwirioni’n lân. Gallaf feicio draw ar noson braf, meddyliais, sefyll ar y cyrion 2 fetr a gwylio’r Archdderwydd a’i giang wrth y meini plastig. Hen draddodiad yng nghanol cymudwyr a sglefrfyrddwyr, craeniau a nendyrau modern canol y brifddinas. Dyna fyddai delwedd eithriadol.

Ond seremoni breifat dan do a gafwyd, er inni weld 200 lwcus yn mynychu Cyngerdd yr Eisteddfod Gudd a dyrnaid yng nghymanfa awyr agored Aber ar y penwythnos cyntaf. Onid oes yna deras ar ben to’r BBC, a ddefnyddiwyd gan Rhodri Llywelyn a’i westeion adeg Etholiad mis Mai, a fyddai’n ddiogel ac addas i’r orsedd a chynulleidfa ar wasgar dan fantra hollbwysig ein hoes - ‘Dwylo, Wyneb, Pellter, Awyru’? Neu beth am ddarllediad byw o gylch yr orsedd Parc Bute, a defnyddio pencadlys y Bîb fel Plan B rhag ofn i’r tywydd daflu mwd a dŵr oer ar bethau? Ond haws deud, gyda’r trefnwyr yn gorfod cynllunio ac addasu i chwit-chwatrwydd y corona.

Ac wedi’r cyhoeddiad mawr, roedd rhywun yn ysu i weld hen ben fel Beti George, Dewi Llwyd neu Nia Roberts yn llywio’r drafodaeth ’nôl yn y stiwdio serch  proffesiynoldeb Jen Jones. Roedd gormod o dorri pethau yn eu blas er mwyn yr hysbysebion neu bigion zoom. Dyna pam mae’r pwyso a mesur manylach gyda Dei Tomos a’i westeion ar y radio wastad yn ffefryn yma. Dw i wedi hen roi’r gorau i swnian wrth S4C am raglen gelfyddydol debyg ganddi erbyn hyn.

Nôl i'r Nawdegau

 

 

 

Maen nhw’n brysur yn atgyfodi cyfresi’r 90au a’r mileniwm ar y bocs y dyddiau hyn. Yr Americanwyr sy’n arwain y blaen fel arfer, gyda fersiynau newydd o’r llwyddiannau comedi Frasier i Sex and the City ar y gweill. A na, welais i’r un o’r gwreiddiol chwaith. Mae S4C wedi penderfynu dilyn y llif hefyd, gyda’r cyhoeddiad y bydd Tipyn o Stad (2002-2008), am drigolion brith Maes Menai, yn dychwelyd yn 2022 dan yr enw Stad. Tybed a fydd Jennifer Jones yn ffeirio desgiau newyddion Dros Ginio a Wales Today am ddillad lledr ac agwedd Heather Gurkha, a lwyddodd i oroesi’r bwled yn y bennod olaf un? Mae’n debyg bod yna gynulleidfa barod i’r fersiwn newydd, wedi i bocsets Clic ddenu bron i 240,000 o sesiynau gwylio yn gynharach eleni. O leiaf mae ailbobiad o’r arwyddgan yn saff yn nwylo’r band lleol Ciwb – trowch i dudalen Facebook Elis Derby am berfformiad arbennig o ‘Tipyn o Stud’ efo Russell Jones (“Stud” Williams) ar y gitâr.

Criw ffilmio "Stad", haf 2021 - tipyn mwy gwledig na'r Maes Menai gwreiddiol

 

Mi fuaswn i’n bersonol wrth fy modd gydag aduniad o gyfres wedi’i lleoli 130 o filltiroedd i’r De o Dre. Dros y nosweithiau a’r wythnosau diwethaf, cefais fodd i fyw yng nghwmni breninesau canu gwlad y Gwendraeth eto. Dw i wedi glana chwerthin yn eu cwmni, wedi cyd-hymian caneuon cyfarwydd Caryl a Tudur Dylan Jones, wedi dotio at yr actorion ifanc, cofio ambell olygfa a chymeriad, teimlo i’r byw dros ambell un ac eisiau tagu un arall.

Ie, Tair Chwaer (1997-99), sydd wedi ’nghadw i fynd dros deledu symol yr haf. O holl gampweithiau sgwennu Siwan Jones, dw i’n credu mai hon sydd drechaf. Efallai bod rhai o’r props yn perthyn i Sain Ffagan bellach – y fideos VHS, bocsys ffôn BT, y Ford Capri a’r Austin Montego – ond mae’r strach a stryffig teuluol yn oesol. A does neb yn ei chanol hi’n fwy na Sharon (Donna Edwards, bellach yn fwy cyfarwydd fel Britt Pobol y Cwm) sy’n ceisio gigio’n rheolaidd gyda’i chwiorydd Janet a Lyn, glanhau cartrefi dosbarth canol yr ardal, magu tri o blant ar ei phen ei hun gan mwyaf wrth i’w gŵr Alan (Dewi Rhys Williams sy’n ardderchog fel yr hen bwdryn) drawswisgo’i ffordd i wely Yvonne y Post (Toni Carroll). Oes, mae yna blethiad o straeon go dywyll – alcoholiaeth, Alzheimer, stelcio, blacmelio ar sail rhywioldeb – ac mae rhywun yn crefu am ysbaid i ambell gymeriad weithiau. O hei! ’sdim drama mewn bywyd tawel. Diolch byth am y fflachiau o hiwmor. Mae un golygfa o’r ail gyfres yn crisialu hyn i’r dim. Golygfa gomic hyfryd rownd bwrdd y gegin, ar ôl i Alan brynu Idris yr Igwana i Sharon yn lle Twts y ci a gafodd fflatnar gan gar. Ac mae’r un o Sharon a’r plant yn canu Calon Lân ar lan bedd Twts yn yr ardd gefn, wrth i Alan herian-udo o bell, yn glasur arall.

Anghofiwch am Spice Girls Lloegr o’r un ddegawd – y chwiorydd hyn oedd (gwd) gyrl power Cymru. Sgwn i beth yw eu hanes nhw heddiw. Dal i chwarae ambell gig yng nghlwb rygbi Gors-las? Cân yr wythnos ar raglen John ag Alun ac ambell Noson Lawen? Sesiwn yn Nashville? Byddai’n braf gweld actorion angof fel Sara McGaughey, Nicola Hemsley a Llio Millward yn ôl ar ein sgriniau.

Dewch ’laen S4C. Rhowch gomisiwn newydd i Siwan Jones.