Pawb a'i Rant

Mae cyffro etholiadau’r Cynulliad Cenedlaethol ar ein gwarthaf. Wel, yr etholiadau o leiaf. Does dim modd osgoi placardiau Neil McEvoy (Plaid) a Mark Drakeford (Llafur) bob yn ail dŷ yn Nhreganna-Llandaf, ac mae’r daith i fyny’r A470 yn ddifyrrach nag arfer ar hyn o bryd. Yn enwedig Aberhonddu a’r cylch, lle mae cloddiau caeau yn las ag oren (yr un cae weithiau!) wrth i’r Rhyddfrydwyr a’r Toris baffio dros Frycheiniog-Maesyfed. 

Mater gwahanol ydi hi yn y wasg a’r cyfryngau Llundeinig ar y llaw arall. Pe taech chi’n llwyr ddibynnol ar BBC Six o Clock News am eich ffics gwleidyddol y dydd, yna ras fileinig Mrs Clinton a Mr Trump fydd ar eich meddwl, yn ogystal â ’matab diweddaraf y clown o Faer Llundain i’r Refferendwm Ewropeaidd. Ond lecsiwn Cymru? PA lecsiwn? Chwarae teg, mae Leanne Wood wedi trio gwneud ei gorau glas i atgoffa Cymry a Brits di-glem am fodolaeth y Sembli trwy ymddangos ar Any Questions o Swydd Gaer a Question Time o Gaerwysg yn ddiweddar, gan wylltio lot o’r twitteratis gyda'i “Wales this, Wales that”. Eitha reit hefyd, a blas o’r hyn mae gwledydd datganoledig Prydain yn ei deimlo a'i ddioddef pan fo’r rhaglenni hyn yn trafod pynciau Lloegr yn unig, o streic y darpar feddygon i’r academïau addysg.

Mae pethau’n wahanol ar deledu a radio nes adra wrth gwrs, gyda’r BBC ac ITV yn mynd ati i’n hatgoffa o bwysigrwydd Mai'r pumed. Dwi wedi osgoi’r darllediadau gwleidyddol fel y pla, cofiwch chi. Ond wythnos diwethaf, cawsom y gyntaf o ddwy raglen drafod yr arweinwyr ar ITV Cymru dan law Adrian Masters o’r Coleg Cerdd a Drama. Cwmwl parhaus Port Talbot oedd y prif bwnc, cyn i Carwyn ei chael hi go iawn ar record simsan ei blaid ym myd addysg ac iechyd yn arbennig, a Leanne a Kirstie yn dangos eu gwd-gyrl power wrth ei lambastio o boptu. Roedd arweinydd newydd y Gwyrddion, Alice Hooker-Stroud Gymraeg ei hiaith, yn hyderus yng nghanol yr hen stejars, Andrew T Davies o’r Ceidwadwyr yn harthio bob hyn a hyn a Nathan Gill UKIP gyda llais ag arddeliad Dalek ar ei wely angau. Ar y cyfan, dwy awr - ie DWY AWR reit ddifyr.

Huw Edwards fydd y reffarî wrth i’r Wales Report gynnal yr ail seiat o Neuadd Dewi Sant Caerdydd nos Fercher yma, yn ffres o holi rhyw dwrist Americanaidd o’r enw Obama yn Westminster 'cw. Dim ond awr a hanner o raglen fydd hon am ryw reswm, pwynt bonws i griw ITV felly. Wrth gwrs, dagrau pethau ydi na chawn ni fyth rhaglen o’r fath ar S4C, gyda dim ond dau o’r chwech yn gwbl rhugl yn y Gymraeg. Comisiwn reit neis i gyfieithydd ar y pryd, serch hynny. Ond nid Linda Brown o gwmni Run Sbit.

Yn lle hynny, mae gennym ni Pawb a’i Farn. Oes tad. Mi drois i wylio’r hanner awr olaf o westy St Georges (addas iawn) Llandudno ar ôl chwip o ddrama ar BBC1 yr un pryd. O uchelfannau Line of Duty i uffern Felix Aubel, boi fuasai’n gallu taranu a thaeru efo’i gysgod ei hun. O be welais i (tu ôl i’r glustog yn bennaf), roedd Siân Gwenllïan isio tagu Siôn Llafur, Aled Roberts hynod ddibynadwy dal wrthi fel lladmerydd un dyn dros y LibDems prin eu hymgeiswyr Cymraeg, a hogan ifanc IwCip mewn bydysawd arall. Hyn oll o flaen Costa Geriatriciaid hynod amheus o'r "hen Giaerdydd na", gyda chryn dipyn uchel eu cloch am i’r Gogladd (Cymru) ymuno â Northern Powerhouse y Gogladd arall (Lloegr) ac i’r diawl â chyd-Gymry i’r de o bont fawr Llanrwst. Bron na allech chi glywed Dewi Llwyd yn ochneidio mewn anobaith.

Es i ’ngwely noson honno yn teimlo’n benisel iawn iawn. Nodyn gan y doctor: osgoi’r rhaglen o Abertawe nos Iau ar bob cyfrif a chanolbwyntio ar 90 munud o gampwaith cnoi ewinedd Jed Mercurio. A marcio'r bleidlais bost reit handi. 

Pwy sy'n sefyll dros y Difaterwyr eto?

  

• The Wales Report: Welsh Leaders' Debate Live with Huw Edwards BBC1, 8.30 nos Fercher 27 Ebrill
• Line of Duty BBC2, 9pm nos Iau 28 Ebrill
• Pawb a'i Farn S4C, 9.30 nos Iau 28 Ebrill

Con i Gymru

Cân am slebog o ferch, angst am “fwg a cholur, pocedi gwag a dillad budr”, David Gray Cymraeg yn mwydro am ganhwyllau, molawd i Bale a’r bêl, y bêl a Bale, doli o Fethel yn sibrwdganu allan o diwn, Samariaid Sir Fôn a phibydd druan yn gorfod cystadlu yn erbyn hogan sy’n camgymryd y meic fel megaffon.

Blwyddyn arall, Celtvision arall. Wnes i ddim sbio’n fyw eleni, dim ond braswylio drwy iplayer (sori, oedd safon llun S4C/Clic yn uffernol). A gwingo. Oes, ma ’na dîm proffesiynol wrth y llyw erbyn hyn, diolch i Elin Fflur a Trystan Twitter Ellis-Morris, a lot lot mwy o bwyslais ar negeseuon trydar y gynulleidfa (feddwol?) adra. Yn wir, mi awn mor bell a dweud mai twitter sy’n cynnal Cân i Gymru heddiw, a’r canu ei hun megis hen grwndi sy’n mynd ar eich nerfa chi mewn tŷ bwyta. Does ryfedd i’r cerddor Ynyr Llwyd ffonio Taro’r Post ddydd Llun i alarnadu bod y syrcas bellach yn destun sbort a Ddim Fel y Buodd Hi. Ategwyd hyn i’r dim gan bol piniwn y gwylwyr o gân orau’r gystadleuaeth ers geni S4C. Dim ond ers 1982 cofiwch, er bod CiG wedi merwino’r glust ers i Margret Wilias ennill efo’r ‘Cwilt Cymreig’ ym 1969. Ond chwarae teg, bu ambell berl yng nghanol y moch. Gan gynnwys tiwns Arfon Wig, sori Wyn. Beth bynnag ddeudwch chi am y boi, mae o YN gallu sgwennu tiwns bachog. O’r 8,500 o bleidleisiau ar-lein ddaeth i law, dyma’r deg ucha:

10. Cae o Yd, Arfon Wyn (2000)

9. Nid Llwynog oedd yr Haul, Geraint Lovgreen a Myrddin ap Dafydd (1982)

8. Gloria Tyrd Adra, Llion ac Euros Jones (1987)

7. Cerrig yr Afon, Iwcs a Doyle (1996)

6. Dagrau Tawel, Meinir Richards a Tudur Dylan (2004)

5. Galw amdanat ti, Mirain a Barry Evans (2014)

4. Harbwr Diogel, Arfon Wyn a Richard Synnot (2002)

3. Y Cwm, Huw Chiswell (1984)

2. Gofidiau, Elfed Morgan Morris a Lowri Watcyn Roberts (2009)

1.  Torri’n rhydd, Steffan Rhys Williams (1999)

Roedd sawl peth yn boenus o amlwg o wylio’r archif. Y ffaith fod mwy o wmff i raglenni’r gorffennol, gyda chynulleidfa glapiog swnllyd mewn hen siediau ym Mona, Corwen neu Bontrhydfendigaid. Dw i wedi gweld mwy yng nghynulleidfa Pawb a’i Farn na’r hyn fentrodd i stiwdio’r BBC yn Llandaf nos Sadwrn. Cyfaddefiad. Bues i’n rhan o dyrfa fawr Corwen ganol y nawdegau, a do, mi oedd yna ryw FWRLWM yno. Peidiwch â gofyn pwy enillodd chwaith, ond roedd Melys ymhlith y dewrion wedi'u dallu gan siec o ddeg mil a'r cyfle i gynrychioli'u gwlad mewn steddfod dafarn yn Killarney. Cof arall o’r noson oedd gweld Caryl yn meimio o’r cyrion fel un o famau gorawyddus rhagbrofion yr Urdd wrth i genod Eden fynd drwy’u pethau ar y llwyfan.

Efallai bod ffasiwn yr 80au yn erchyll, ond roedd y caneuon yn blydi dda a chofiadwy. Heddiw, mae’r ffasiwn wedi gwella ond y caneuon yn ddifrifol ac yn hollol angof erbyn y credits clo. Prifeirdd oedd awduron ddoe. Tydi rhai heddiw’n methu treiglo nac odli i achub eu bywydau.

A sut gythgam doedd hon ddim yn y deg ucha? Ffans Sobin a Bryn Fon, dw i wedi siomi ynoch chi.

Gorilas a gwleidyddion

Mae’r busnes troi clociau fel petai wedi sbarduno S4C i lansio cyfres newydd bob yn ail noson. Neithiwr, dychwelodd ymryson goginio boblogaidd Mr Newbury ac Emma Walford i chwilio am bencampwr y gegin yn Tigh Dudley, cam a naid fferi i’r Ynys Werdd. Pob parch i Swydd Gorc, ond mae’n dipyn o gwymp ar ôl coginio a chrasu dan haul Sbaen a’r Eidal yn y cyfresi cynt. Does dim gwirionedd yn y si mai o dref Dudley yn y West Midlands y daw’r gyfres nesaf, oherwydd dirwasgiad dwfn a pharhaus Prydain.

Siomedig braidd oedd Gofod, cyfres gylchgrawn newydd i’r ifanc (am wn i) bob nos Lun. Diffyg gwreiddioldeb oedd y broblem gyntaf. Dychmygwch bytiau o Sioe Gelf, Wedi 3 a Nodyn wedi’u cymysgu mewn powlen fawr, a dyna chi syniad o’r lobsgóws a gafwyd. Diffyg dolen gyswllt oedd yr ail broblem. Yr wythnos diwethaf, cafwyd eitem fer am dri aelod o Glwb Ffermwyr Ifanc Bro Ddyfi a redodd rownd Llundain mewn siwt gorilas, dros gorilas (peidiwch â holi); cip ar adroddiad ysgol Daf Du (peidiwch â holi eto); cyfres o gwestiynau absẃrd i Tudur Owen; Elin Fflur yn bysgio ar blatfform Bangor; ac Arwel ‘Hogia’r Wyddfa’ Jones yn codi cywilydd ar ei fab Daf Du a benderfynodd siarad Cymraeg sathredig mewn ymgais i ymddangos yn ‘cŵl’ ar ôl troi’r deugain oed efallai? Mae’r cyflwynwyr, Elen Gwynne a Gethin Evans - a’r gwylwyr - yn haeddu gwell.

Mi fuasai sawl un yn dadlau fod etholwyr hirddioddefus gwledydd Prydain yn haeddu gwell hefyd. Wedi pantomeim Nick Griffin a’r BNP, tro Jacqui Smith - y cyn-Ysgrifennydd Cartref a ddefnyddiodd ei hail gartref i gamfanteisio ar dreuliau Aelodau Seneddol - oedd bod yn gocyn hitio Question Time o Landudknow. Llandudno i chi a fi. Nid y byddech fawr callach chwaith, o glywed acenion Merswy a Manceinion y gynulleidfa. Ni lwyddodd hyd yn oed Elfyn Llwyd i roi stamp Cymreig ar y drafodaeth, gyda’r Cynulliad Cenedlaethol yn gywilyddus o absennol o’r cyfan. Dyma golli cyfle aruthrol i addysgu’r garfan gref o Gymry sydd byth yn cael dos o wleidyddiaeth y Bae gan raglenni cynhenid fel Dragons’ Eye, Sharp End na Pawb a’i Farn. O leiaf roedd yr olaf, a ddaeth o Gaerfyrddin ar yr un noson, yn trafod y refferendwm hollbwysig i roi mwy o gig ar esgyrn sychion y ’Sembli. Ac nid sét newydd oedd syrpreis fawr y noson, ond galwad Felix Aubel - Tori egsentrig glân gloyw - am senedd â phwerau deddfu llawn i Gymru.