Eira mân, panig mawr!

Ydy, mae’r adeg honno o’r flwyddyn ar ein gwarthaf eto. Na, nid Dolig. Diawch erioed, mae ’na fis arall tan hynny. Dim ond un peth sy’n boddi’r penawdau newyddion teledu a’r wasg y dyddiau hyn. Yr Obsesiwn Prydeinig. Ie, y Tywydd Mawr. Wel, “mawr” o safbwynt Prydain beth bynnag, wrth i drigolion Sgandinafia, Rwsia ac Alaska chwerthin ar ein pennau am fod yn gymaint o gadi ffans mewn modfedd o eira a rhew sy’n meirioli erbyn hanner dydd. Mwya’r sydyn, mae Chris, Erin a Mari yn galarnadu wrth gyflwyno’r diweddaraf inni, gohebwyr yn heidio i sied raean rhyw Gyngor Sir dlawd ac yn byseddu’r stwff fel petai’n ddarn o aur Clogau, Hywel Griffiths yn sefyll yn smyg yng nghanol tagfeydd Mynydd Caerffili cyn dychwelyd i glydwch HQ Llandaf mewn 4x4 BBC Cymru, a Derek Brockway wedi cyffroi’n lân mewn het a sgarff campus ar dopiau’r Storey Arms. Ac mae gohebwyr Llundain yn pentyrru ansoddeiriau dramatig fel “struggle” a “treacherous” wrth ffilmio rhyw nain mewn Nissan yn troelli ar ei dreif. Ond dyna ddigon o refru gen i. Dwi’n meddwl fod y gohebydd a’r newyddiadurwr dychanol Charlie Brooker yn crynhoi’r cyfan i'r dim.



Rwan, sgiwsiwch fi. Dwi isie picied i’r Co-op i brynu galwyn o laeth, tunelli o bapur lle chwech a llond rhewgell o fara i bara tan Dolig…

Mae'r donfedd yn gliriach...

O’r diwedd, mae’r sŵn clecian a chrensian aflafar y cloc radio wrth erchwyn y gwely yn perthyn i’r gorffennol. Dwi wedi buddsoddi mewn sét ddigidol. Bellach, mae’n bleser deffro i sŵn clir fel cloch gyda’r larwm. Gallwn ddewis o blith BBC Parliament, Gold South Wales, Planet Rock neu UCB Christian Radio - ond dwi fel arfer yn deyrngar i Nicky Campbell a’r gyflwynwraig â’r enw lleiaf rhywiol, y gr’aduras Shelagh Fogarty, ar 5 Live Breakfast neu griw’r Post Cyntaf. A rhwng chwerthin Garry Owen, Nia ‘Ffarmwrs’ Thomas yn torri cyfweliad yn ei flas oherwydd prinder amser ac acen robotaidd Glantaf rhai o’r darlledwyr, does dim peryg i mi bendwmpian am ddeg munud arall. Mae’n well gen i newyddion mwy hamddenol gyda Rhodri Llywelyn a Gwenllian Grigg ar foreau Sadwrn, rhywsut. Beth bynnag, mae defnydd y gohebwyr o fratiaith yn newyddion drwg i’m mhwysau gwaed ben bore, gyda’u “ffocws”, “bas-data”, “sgiliedig” a “delifro”, heb sôn am jargons fel “tryloywder” ac ati. Ych a fi. Awgrym arall o gyfieithu diog a slafaidd ddatganiadau i’r wasg Saesneg y Cynulliad neu wefan BBC News.

Nid bod peryg iddyn nhw gyfieithu deunyddiau newyddion 6 a 10 BBC One chwaith, gyda chyn lleied o sylw i ninnau ar y cyrion Celtaidd. Cymrwch ddiwrnod cyllideb y llywodraethau datganoledig wythnos diwethaf er enghraifft. Tra chafwyd darllediad deg munud yn fyw o Senedd Holyrood Caeredin, eiliadau o ddatganiad gan y Gweinidog Busnes a’r Gyllideb, Jane Hutt, a gawsom o Fae Caerdydd. Ar ôl canrifoedd o gael ein grwpio fel England-and-Wales bondibethma, mae’n ymddangos ein bod ni wedi’n cwmpasu dan faner Scotland-and-Wales heddiw. O leiaf mae’r BBC yn cofio amdanom ni. Yr unig sylw a gawsom ar newyddion ITV a Sky oedd diolch i ddyweddïad Cêt a Mr Wales…

Mae arlwy hwyrol C2 yn dechrau ennill ei blwyf gyda chymysgedd o gyflwynwyr hen a newydd, ac mae’r ymateb cyffredinol yn ffafriol iawn. Gallwch gychwyn a gorffen yr wythnos gyda giang Bandit gynt – Huw Stephens ar nos Lun a Huw Evans ar nos Wener – a lolian Daniel Glyn a “llond beudy” o hwyl Ifan Jones Evans yn y canol.

Ac o’u blaenau rhwng 8 a 10pm, mae’r hyfryd Lisa Gwilym â’r llais melfedaidd sydd wastad yn helpu i liniaru’r siwrnai hir rhwng y Gogledd a’r De ar brynhawniau Sul. Mae’r rhaglenni nosweithiol yn debyg iawn i batrwm y Sul, gyda chymysgedd o ganeuon gwych (gyda phwyslais ar Sibrydion a’r Super Furries, ffefryn amlwg y gyflwynwraig), gwesteion difyr a chaneuon o’r gorffennol ar y diwrnod arbennig hwnnw. A diolch iddi am ddisodli’r mwydryn o ’Stiniog. Does dim hanner cymaint o sŵn clecian annifyr cyn mynd i noswylio bellach.

Mewn cytgord?

OMG! OMA

Mae’r hysbysebion wedi llenwi’n sgriniau ers wythnosau bellach. Na, nid y seli soffa na syrcas Nadoligaidd yr archfarchnadoedd. Sôn ydw i am beiriant cyhoeddusrwydd S4C ar gyfer tair rhaglen Only Men Aloud (Boomerang) ar nos Iau, gan gynnwys hys-bys sylweddol ar ITV Wales. Roedd eu gweld yn sefyll yn ddramatig â’u breichiau ymhleth o flaen Canolfan y Mileniwm wrth i’r camera dremio o un pen i’r llall yn dwyn i gof deitlau agoriadol Little Britain. Roedd y rhaglen gyntaf yn dipyn o sioe, fel y gallech ddisgwyl, a Chanolfan y Mileniwm dan ei sang i weld yr hogia siwtiog yn symud yn slic wrth gyflwyno stamp arbennig Tim Rhys-Evans o’r hen glasuron. Nid bod hynny at ddant pawb chwaith, gan gynnwys hen begor traddodiadol fel fi. Chlywais i erioed mo fersiwn ddi-fflach o ‘Calon Lân’ yn fy myw, ac roedd gwylio’u cân actol feddw o ‘Wrth fynd efo Deio i Dywyn’ braidd yn chwithig. A phwy gythraul ddewisodd gân mor fflat i Max Boyce?

Ond pwy ydw i i ladd ar un o lwyddiannau digamsiynol Steddfod Glynebwy eleni, a ffefrynnau mawr ymhlith y Cymry Cymraeg a’r di-Gymraeg fel ei gilydd - sy’n siŵr o hyrddio ffigyrau gwylio’r Sianel i’r gofod?

Hywel a Llyr Morgan

Rydyn ni Gymry’n hoff o hel angladdau. Rhywbeth ynglŷn â’n natur gynhenid brudd, debyg. Ar ôl sawl ymweliad â’r fynwent yn Pen Talar dros y naw wythnos diwethaf, agorodd drama newydd nos Sul wrth garreg fedd rhywun. Roedd y ddamwain car dramatig ar ddiwedd y gyfres ddiwethaf yn awgrymu y byddai aelod o gast Teulu yn absennol o hon. Ond lle byddai sawl cyfres ddrama arall wedi’n gadael ar binnau am sawl golygfa - fel dangos y matriarch Margaret Morgan yn galaru dros naill ai ei gŵr neu’i mab - fe ddifethwyd y dirgelwch o’r eiliadau cyntaf wrth inni weld Hywel Morgan yn gosod torch o flodau ar bridd ei dad-nad-oedd-yn-dad-go-iawn-iddo. Ac yn nhraddodiad gorau’r saga deuluol, fe gawsom ein taflu’n syth i ganol berw gwyllt o gecru a gweiddi, slochian gwin drud a swpera trychinebus ym Mryncelyn yng nghwmni cymeriadau Dallas ger y Lli. Mae tafod Llŷr - y brawd sy’n mynnu fod y byd a’i gyn-wraig yn ei erbyn - mor finiog ag erioed, nes eich bod yn dyheu am weld rhywun yn stwffio’i het gowboi ’lawr ei gorn gwddf. Anghofiwch am gyfarfodydd hirwyntog i benodi nyrs newydd - prif gymeriad ac atyniad y gyfres yw’r lleoliad bendigedig, gyda gwesty’r Harbwrfeistr, sori, Pen-y-cei, yn arglwyddiaethu ar harbwr y dref. Ac mae ’na lot, lot mwy i ddod, pan ddatgelodd Meic Povey mewn cyfweliad radio gyda Dewi Llwyd ei fod wrthi’n sgriptio’r bedwaredd gyfres ar hyn o bryd. Ydy, mae’r saga doctors a nyrsys rhyfeddol o boblogaidd yn debyg o bara am sbel eto.

A phwy yffach ydw i i ddadlau efo’r ffigyrau gwylio?

JR a Bobby Ewing

Swnian yn Snowdonia 1890

Dwi wedi mynd braidd yn ddifynedd hefo cyfresi teledu’n ddiweddar. O’r blaen, doeddwn i ddim yn meddwl dwywaith am bydru ar y soffa gerbron Big Brother, Footballer’s Wives (maddeuwch i mi) ac Eastenders, ond yn llawer mwy ffyslyd a dethol erbyn hyn. Neu wedi magu chwaeth. Oes, mae gen i bethau rheitiach i’w gwneud na gwylio Cocnis yn clegar ymysg ei gilydd am awr a hanner yr wythnos. A lle’r oeddwn i’n arfer ag awchu am gyfresi dramâu Americannaidd sy’n para am byth, dwi’n colli diddordeb erbyn yr ail bennod bellach. Dyna ddigwyddodd gyda The Event (Channel 4, bob nos Wener), sy’n olrhain paranoia llywodraeth America a’r CIA pan fo estroniaid o’r gofod yn llechu ymhlith pobl gyffredin ers yr Ail Ryfel Byd. Yn gyfuniad o ddirgelwch X Files ac ôl-fflachiadau dryslyd Lost ac yn cynnwys Arlywydd croenddu a chast o actorion plastig eurfrown â dannedd claerwyn, mi gollais ddiddordeb yn sydyn. Dim gwreiddioldeb, dim amynedd.

Rhyw deimlad felly oedd gen i tuag at Snowdonia 1890 erbyn y diwedd hefyd. Daeth sioe realiti BBC Wales i ben wythnos diwethaf, gyda’r teulu Braddock o’r Fenni a’r Jonesiaid o Ddinbych yn dychwelyd i’r byd modern ar ôl treulio mis “caled” mewn tyddyn yn nhopiau Rhosgadfan. Y Braddocks oedd y gwaethaf. Tra’r oedd y bechgyn yn cwyno am undonedd a diflastod y chwarel neu’n pendwmpian yn hollol ddigywilydd yn y Caban, roedd nerfau’r fam yn rhacs o feddwl am fwydo’i theulu o chwech heb gymorth prydau popdy-ping o Asda. Bob tro roeddynt ar eu cythlwng o flaen camera, roedd y sinig ynof yn amau fod rhedwr y gyfres yn piciad i siop sglods Caernarfon drostynt ôl i’r criw ffilmio fynd adref. Roedd ’na hen gwyno am y tywydd adeg trip ysgol Sul gwlyb ar drên stem, swnian nad oeddynt yn cael wyau siocled ar Sul y Pasg, ac achwyn fod gwasanaeth y Capel yn uniaith Gymraeg. Yn Eryri uniaith Gymraeg y bedwaredd ganrif ar bymtheg? “Ffôr Shêm”, chwadal Enid Lewis Pen Talar. Elfen chwithig arall oedd clywed teulu’r Jones, Cymry Cymraeg, yn (gorfod?) siarad gyda’i gilydd yn Saesneg er budd y rhaglen, ac eithrio ambell “hwyl” a “diolch yn fawr”, gydag isdeitlau hollol hurt. Ond dyna ni, efallai bod y BBC yn ofni pechu’r gwylwyr gartref sy’n cwyno bob tro mae Derek Brockway yn meiddio gorffen adroddiadau tywydd Wales Today gyda “ta ta tan toc”. Rhyfedd o fyd/strange world.

Nawr bod y gyfres wedi gorffen, mi allai’r Braddocks ddychwelyd i’w bywyd cysurus yn y de-ddwyrain Seisnig a’u deiet arferol o Strictly X Factor Get me Outta Here heb orfod poeni am hen niwsans o iaith leiafrifol.

Dweud ein dweud

Mwy o raglenni dychan a chomedi. Llai o’r un hen wynebau. Rhagor o gyfresi pobl ifanc. Cefnu ar clique Caerdydd. Mwy o raglenni o Dremeirchion ac Aberystwyth! Dyna rai o’r sylwadau amrywiol, call a dwl a gafwyd ar Noson Gwylwyr S4C wythnos diwethaf. Wrth i Alun Cairns, Cymdeithas yr Iaith a’r cyfryngis Cymraeg daflu baw ar ei gilydd, fe gawson ni gyfle i ddweud ein dweud mewn rhaglen fyw dan law Angharad Mair, sy’n prysur ddatblygu’n rhyw fath o Gwynfor Evans 2010. Ac fel pob rhaglen fyw gwerth ei halen, roedd yna broblemau difrifol gyda’r sain wrth i bobl ddweud eu dweud dros y ffôn. Problem arall oedd diffyg awyrgylch y cwtsh-dan-staer yng nghyntedd mawr sgleiniog Parc Tŷ Glas. Efallai y byddai cynulleidfa stiwdio ar lun Pawb a’i Farn wedi creu mwy o wmff i’r cyfan. Mewn datblygiad newydd a chyffrous ar gyfer y Sianel, fe barhaodd y drafodaeth ar y we am hanner awr arall wedi i’r darllediad teledu ddod i ben. A dyma feddwl am bosibiliadau diddiwedd gwefan S4C. Maen nhw eisoes wedi arloesi gyda gwasanaeth Clic, felly beth am ffilmio nosweithiau gwylwyr o neuadd pentref y wlad yn y dyfodol i’w dangos ar y we? A beth am annog gwylwyr i gyfrannu at y drafodaeth trwy anfon sylwadau ffôn-fideo? Mae’r posibiliadau’n ddiddiwedd o gyffrous.

O’r pedwar gwestai/cocyn hitio, Gaynor Davies, Golygydd Cynnwys Adloniant ddaeth drosodd orau. Roedd yn cyd-fynd yn llwyr â’r holl alwadau taer am raglenni dychan yn nhraddodiad Plu Chwithig a Pelydr X ers talwm, ac yn cydnabod ei bod yn gyfnod llwm o ran adloniant ysgafn Cymraeg. Diawch, mae angen llond boliad o chwerthin arnom ni’r dyddiau hyn. Er, dwi’n amau ai cyfres arall o Istan’bwl neu ddarlledu C’mon Midffild am yr hanner canfed tro yw’r ateb chwaith.

Tra’r oedd Gaynor Davies yn gadarn o blaid cynnal safon iaith cyflwynwyr rhaglenni plant a phobl ifanc yn arbennig, fel arloeswraig Hafoc ac Uned 5, roedd John Walter Jones yn awgrymu bod lle i fratiaith ar y Sianel fel un o ‘acenion’ niferus Cymru. Ac mi lwyddodd y Monwysyn i bechu’n waeth trwy chwerthin yn gwbl ddigywilydd wrth i un galwr ofyn am weld oedfa’r bore ar y Sul. Breuddwyd gwrach efallai, ond rhydd i bawb ei farn heb gael ei watwar gan Gadeirydd Awdurdod S4C - mewn cyfnod pan fo’r Sianel angen cymaint â phosibl o gefnogwyr.

A gobeithio y daw’r cefnogwyr yn llu i’r Rali fawr ym Mharc Cathays fore Sadwrn. Does dim esgus, beth bynnag, gyda miloedd ohonom ni yn y brifddinas ar gyfer gornest rygbi Awstralia, ar ben y miloedd o Bontcanniaid braf eu byd. Mi fuasai'n braf gweld rhai o wynebau cyfarwydd Prydain gyfan yno hefyd, yn cefnogi'r Sianel a roddodd gyfle iddyn nhw hogi'u crefft fel cyflwynwyr. Beth amdani Alex Jones, Gethin Jones, Sian Lloyd, Huw Edwards...?

Blas ar nos Sadwrn bach

Mae’n nos Fercher, ac mae’n chwip o noson dda ar y bocs. Mae’r gyfres ddrama aruchel Mad Men yn dal i fynd o nerth i nerth ar BBC4, a dwi’n ymddiheuro DIM am fynd ymlaen a ’mlaen amdani. Ond cyn hynny, mae yna ddigon i ’nghadw’n ddiddig ar y Sianel Gymraeg. Neithiwr, dechreuodd ail gyfres o 3 Lle sy’n olrhain llefydd sy’n agos iawn at galonnau Cymry amlwg - yng Nghymru’n bennaf wrth gwrs, er mwyn arbed costau teithio yn nyddiau’r wasgfa bondibethma. Dwi’n hoff iawn o’r syniad o roi cyfle i’r bobl siarad yn uniongyrchol â’r camera eu hunain, heb gael cyflwynydd yn rhoi’i big i mewn yn ormodol fel Iolo Crwydro Williams gynt. Ac mae’r gyfres hon yn cynnwys detholiad difyr o westeion hefyd, er bod rhyw batrwm yn datblygu rhwng enwogion Pen Talar (Ryland Teifi ac Ifan Huw Dafydd) a Codi Canu (Donna Edwards a Beti George). Hys-bys hanner awr i raglenni cyfredol y Sianel felly. Ac wrth wylio, dyma feddwl am dri lle yr hoffwn i bicied iddyn nhw ar hyn o bryd. Yn gyntaf, swyddfa Ffyrgi yn Old Trafford i weld beth gythgam ddigwyddodd rhwng y Bos a’r Bych Barus Rooney. Yn ail, coridorau grym BBC Cymru i fod yn bry-ar-y-wal ar ddarpar berchnogion newydd S4C a chlywed mwy am ddiflaniad disymwth Jônsi, ac yn olaf Ynys Enlli - er mwyn dianc rhag yr holl ddadansoddi a darogan gwae am doriadau’r ConDemiaid a thranc S4C!

Mae’n braf dianc i fyd Aled Sam yn Cartrefi Cefn Gwlad Cymru, cyfres newydd sy’n seiliedig ar lyfr hynod o’r 1970au, Houses of the Welsh Countryside gan Peter Smith. Ac er bod y golygfeydd panoramig o Mr Sam a’i lyfr braslunio yn crwydro’r bryniau mewn cot ffarmwr bonedd, y gwaith camera onglog o dalcen bwrdd neu gorn simnai, a’r gerddoriaeth honci-tonc yn dwyn i gof 04 Wal, mae hon yn agor drysau a’n llygaid i gyfoeth pensaernïol ein gwlad. Tai Eryri oedd dan sylw yn yr ail bennod, a braf gweld ambell un cyfarwydd o’m cynefin - Castell Gwydir, Llanrwst a Thŷ Mawr Wybrnant, Penmachno. Yn wahanol iawn i 04 Wal, cawsom olygfeydd cyfrifiadurol o’r tai gwreiddiol cyn i ffermwyr yr unfed ganrif ar bymtheg gael pwl o DIY trwy godi palis a gosod grisiau cerrig ynddynt. Fe gawson ni sawl cyfweliad gydag arbenigwyr Cymraeg eu hiaith, o bensaer i hanesydd tir a swyddog Comisiwn Brenhinol Henebion Cymru, ond dim sôn am berchnogion y tai ysblennydd hyn. Bechod hefyd, oherwydd roedd yr elfen bersonol ar goll braidd. Gobeithio i’r nefoedd nad yw hyn yn awgrymu mai pobl ddŵad sydd ar yr aelwyd heddiw...

I bob un sydd ffyddlon?

Un o’m hoff actoresau Cymraeg ydi Donna Edwards. Mae’r ferch o Ferthyr wedi gadael cryn argraff ers ymddangos yn Gymraeg am y tro cyntaf fel y gnawes Miriam Ambrose yn Dinas bron i chwarter canrif yn ôl. Ac mae’n help garw ei bod wedi serennu yn un o’r cyfresi dramâu gorau erioed fel y Sharon hirddioddefus a oedd yn gwenu a chanu trwy bob strach a stryffîg teuluol yn Tair Chwaer (ydach chi’n gwrando S4C - beth am ailddarllediad yn slot yr Awr Aur?). Bellach, mae’n enwog fel Britt Monk, sy’n rhy dawel o’r hanner y dyddiau hyn. Da chi, rhowch fwy o straeon blasus iddi, storïwyr Pobol y Cwm! Mae’n haeddu gwell na dim ond gofyn i Gwynfor faint o halen a finag mae eisiau ar ei bei a tsips. Ond efallai ei bod ar secondiad o Gwmderi, er mwyn canolbwyntio ar arwain Côr Cymysg Cwm Rhondda ar gyfer Codi Canu (8.25pm bob nos Fawrth).

Ydy, mae sioe realiti soniarus S4C yn ôl am gyfres newydd, gyda phedwar côr o’r hen ardaloedd glo a llechi yn paratoi ar gyfer y rownd derfynol fawr yn Neuadd Dewi Sant ar 27 Tachwedd. Mae’r drefn yn debyg iawn i’r cyfresi blaenorol – llawer o gyflwyniadau cawslyd a la X Factor efo cerddoriaeth ddramatig a mwg cefndir, a llawer gormod o’r beirniad a’r maestro Owain Arwel Hughes yn gyrru o le i le yn ei BMW swanc. Y tro hwn, fodd bynnag, mae pedwar wyneb cyfarwydd yn helpu’r hen stejars fel Delyth Medi ac Eilir Owen Griffiths i arwain y gân… neu chwifio’u breichiau fel melinau gwynt afreolus. Toedd hi ddim yn ddechrau addawol iawn, gyda Donna Edwards yn stopio traffig y Maerdy i chwilio am gantorion, Stifyn Parri yn gofyn i’w fam am gymorth i recriwtio cantorion y Rhos, a Neil ‘Maffia’ Williams yn chwilio am sopranos ymhlith Côr Meibion y Penrhyn. Am ryw reswm, roeddwn i wedi disgwyl i Beti George fod yn fwy o giamstar nag yr oedd hi, fel cyflwynydd sawl Proms Cymru ar S4C ar hyd y blynyddoedd. Ond dyna ni, tydi Siân Lloyd ddim yn broffwyd tywydd tan gamp chwaith nac ydi. A chyda tharged o 150 o aelodau, roedd y niferoedd a ddaeth i’r ymarfer cyntaf mor siomedig â thorf gêm Sgorio bnawn Sadwrn. Yn wir, côr di-Gymraeg y Rhondda lwyddodd i ddenu’r diddordeb mwyaf, a Chymry Cymraeg Dyffryn Ogwen oedd y gwannaf. Adlais o gefnogaeth y Cymry mamiaith at S4C yn gyffredinol efallai?

Mae yna gryn edrych ymlaen at sioe realiti BBC One Wales dros yr wythnos hon a’r nesaf hefyd. Roedd The Making of Snowdonia 1890 yn cynnig blas o’r hyn sydd i ddod, rhwng mamau’n dysgu sut i ymdopi heb beiriant golchi dillad, merch lysieuol yn gwingo o feddwl am ladd iâr i swper, a’r dynion yn cael cip ar wyna a hollti llechi. Hyn oll yng nghanol eira mawr mis Mawrth. Gwych!