Dewch i'r America

 

Dw i di penderfynu cael hoe fach. Seibiant o newyddion teledu a Twitter am sbel. Iawn, mi ddefnyddiai’r cyfrwng bob hyn a hyn i hybu gwaith sgwennu. Pwy arall wneith, wedi'r cwbl?

OK, mi glywa’ i benawdau’r Post Cyntaf efo larwm ben bore, ond dyna ni. Achos mae hyd yn oed Radio Cymru wedi bod yn cyfeirio’n ddi-baid at DDRYSWCH honedig rheolau eitemau diangenrhaid ein huwchfarchnadoedd, gan ategu CONFUSION y wasg a’r cyfryngau Seisnig sgrechlyd. Prin pythefnos ydi’r clo clec ’ma. Ond mae pobl fel Andrew RT Davies AS, Davina McblydiCall a Disgusted of Llandudno wedi cael sterics o fethu prynu nics a socs neu degell newydd sbon yn Tesgo Extra.

Rhwng hynny, a holl wenwyn y cyfryngau cymdeithasol, fe ges i wir lond bol. Felly, dyma benderfynu dianc i fyd nofelau a natur, wrth i gyfresi fel Hydref Gwyllt Iolo ar S4C ac Autumnwatch BBC Two helpu rhywun i ymlacio o flaen tanllwyth o dân wrth iddi stido bwrw y tu allan. Bu bron iawn i mi ddychwelyd at Twitter er mwyn rhuo a rhefru am y ffaith fod Chris Packham a map Autumnwatch yn ailadrodd “Mid Wales” i nodi'r Ganolfan Dechnoleg Amgen, yn lle Machynlleth. Ond na. Mi sadiais, cyfri i ddeg, ac ymlacio gyda golygfeydd o fforestydd euraidd a lluniau CCTV o forloi newyddanedig dwyrain yr Alban a ffwlbartiaid Powys (sori, MACHYNLLETH) yn sglaffio paced o custard creams.

Hydref enwog America - The Fall yn Connecticut

 

Ddylwn i ddim cymryd gormod o sylw ar ymgyrch etholiadol 'Merica chwaith, er lles fy mhwysau gwaed. Ond ar fy ngwaethaf, mae gen i ddiddordeb o bell, felly roedd Trump, America a Ni yn apelio. Atyniad arall oedd y ffaith nad gohebydd Cymraeg y Gorfforaeth Ddarlledu Brydeinig (â phob parch) yn gwisgo’r pabi coch hanfodol y cyfryngau’r adeg hon o’r flwyddyn, a'n harweiniodd drwy un o wledydd mwyaf cynhennus y byd gorllewinol heddiw - ond dau o Gymry alltud Gwlad Yncl Sam. Dau agos-atoch, cyffredin, yn herian ei gilydd wrth ein tywys o dalaith i dalaith, o’r ddinas i’r wlad, o adain chwith i’r dde, i ganfod beth gythgam sy’n digwydd yno. Y ddau ydi’r newyddiadurwraig a’r cyn bêl-droedwraig Maxine Hughes o’r brifddinas a’r hyfforddwr pêl-droed (neu “soccer”) Jason Edwards o Pittsburg, y naill o Gonwy a’r llall o Gaerwen. A’r ddau’n ymgnawdoliad o’r freuddwyd Americanaidd wrth fwynhau barbeciw gyda’u teuluoedd mewn gardd fawr braf yn swbwrbia DC, yn siarad Cymraeg gyda’u plant, a theithio o le i le mewn pickup mwy na’n fflat i’n Gaerdydd.

Mae ganddyn nhw bodlediad difyr hefyd - https://hollt.fireside.fm/1

 

Buasai rhaglen debyg 20-30 mlynedd yn ôl (dan law Dewi Llwyd mwy na thebyg) wedi holi a stilio aelodau o gapeli a chymdeithasau Cymraeg y Stêts (cofio’r Parchedig Ddr IDE Thomas Los Angeles ers talwm?). Ond roedd yr ymweliad hwn yn chwa o awyr iach llai traddodiadol. Do, fe glywson ni gan frodor o Gapel Curig sy'n rhedeg bar hipsteraidd yn Hollywood, a dyn busnes o Fae Colwyn sy'n byw mewn plasty o'r enw “Tŷ Gwyn” ym Miami, ond hefyd Americanwyr Saesneg a Sbaenaidd eu hiaith o boptu’r sbectrwm gwleidyddol. Holwyd criw o Weriniaethwyr brwd dros gynnau yn nhalaith wledig Idaho, cyn dreifio drws nesaf i dalaith Oregon llawn protestwyr tanbaid (Democratiaid dw i'n amau) dros ymgyrch #BLM yn ninas Portland. Diddorol oedd gweld ymateb Jason fel Cymro-Americanwr du, a deimlai’r un mor anghyfforddus yn y ddau le’n berwi o densiwn. Bu bron iddo gael ei hun yn y cach yn Coeur d'Alene, wrth i un o’r reifflwyr ei glywed yn deud “nytars” dan ei wynt. 

Draw yng nghefn gwlad Califfornia wedyn, ardal maint Cymru sy’n dal i ddioddef tanau gwyllt dinistriol, tagais ar fy mhaned wrth i gwpl o amaethwyr oedrannus yn wfftio newid hinsawdd. Adleisio mantra’r arlywydd oedden nhw, gan ddweud bod y dalaith wastad wedi profi tymheredd o 100 gradd a mwy, ac mai’r amgylcheddwyr oedd ar fai am beidio â’u gadael i glirio hen brysglwyni ar hyd y blynyddoedd. Mi fuaswn i wedi hoffi clywed Maxine neu Jason yn herio eu honiadau, â’r aer yn drwch o fwg diweddar. Y cyfan yn atgoffa rhywun o ymrwymiad cibddall ffarmwrs Môn i Brexit a’u haelod seneddol Torïaidd o Kensington.

Roedd hi’n wibdaith mor ddifyr ac amrywiol, dan fwgwd yn bennaf, nes bod digon o ddeunydd i greu rhaglen arall yn arwain at ddydd Mawrth tyngedfennol y trydydd o Dachwedd.

Ai Trymp fydd yn tweetio'i fuddugoliaeth? Fydd Biden yn ben? Amser a ddengys...

 

*Trump, America a Ni (S4C a BBC iPlayer) Cynhyrchiad HeeHaw ar gyfer S4C

San Diego 'sblennydd o Sbaenaidd - drws nesaf i'r Wal felltith

Newyddion Da

Peth rhyfedd ydi blaenoriaethau’r ’stafell newyddion. Nos Sadwrn diwethaf, roeddwn i’n gyrru trwy grombil troellog yr A470 yn Sir Frycheiniog ac yn chwilio’n daer am rywbeth amghenach na rhaglen geisiadau Saesneg a chanu gwlad Wil Morgan ar Radio Cymru. Dyma droi at fy hen ffrind ffyddlon Radio 5 Live am grynodeb o newyddion y dydd, gan ddisgwyl trafodaeth bellach ar y gyflafan yn Oslo ac ynys Utøya. Ond ow! marwolaeth Amy Whinehouse, jynci pop 27 oed a oedd yn hawlio’r prif benawdau Prydeinig, nid y 70 a mwy o Norwyiaid a laddwyd mor erchyll o ddisymwth gan un o’u cydwladwyr. Ms Winehouse oedd ail newyddion ‘pwysicaf’ Radio Cymru wasaidd drannoeth hefyd, er na fyddai gan gynulleidfa draddodiadol y Sul unrhyw glem amdani hi na’i chaneuon.

Ochneidio’n rhwystredig braidd wnes i gyda’r orsaf genedlaethol wythnos diwethaf hefyd. Aeth llond trelar o ohebwyr BBC Cymru am Lanelwedd, gan gynnwys Nia Thomas Y Post Cyntaf. A thra’r oedd miloedd ohonom yn ymlaen at ffenestr siop fawreddog y byd amaeth, roedd y BBC yn prysur bigo beiau ben bore Llun – yn amau a fydd system ddraenio newydd y Prif Gylch yn gallu dygymod â dilyw posibl, a fyddai’r ffarmwrs yn aros adra oherwydd y sefyllfa economaidd, allai’r Sioe ddygymod heb stondinau’r parciau cenedlaethol, a sut fath o groeso a gaiff Alun Davies AC, yr ‘Is/Tan/Dirprwy Weinidog Rhan-amser dros Amaeth-ond-nid-TB’ ar lan afon Gwy? Fel mae’n digwydd, cafwyd wythnos hynod lwyddiannus, gyda’r tywydd a’r traffig yn byhafio, y niferoedd gorau (226,407 o bobl) ers pum mlynedd, a stondinwyr eraill wedi bachu’r llefydd gwag. Siom i ddaroganwyr gwae’r Bîb felly.

Ganol yr wythnos wedyn, roedd Dylan Jones wrthi efo’i lwy bren arferol ar Taro’r Post wrth geisio creu helynt rhwng yr Urdd a’r Sioe Fawr, ar ôl i adolygydd papurau newydd Dafydd a Caryl awgrymu mai’r Clybiau Ffermwyr Ifanc oedd gwir fudiad ieuenctid Cymru. Chwarae teg i Rhydian Mason, a gyfaddefodd wedyn mai sylw tafod yn y boch oedd hi ar ôl noson hwyr yn y Pentre Ieuenctid. Ymateb call a rhesymol y cyfranwyr oedd bod lle i’r ddau fudiad yn y Gymry Gymraeg, ond na, roedd y Bonwr Jones yn benderfynol o ddal ati a chreu coelcerth o fatsien wlyb. Diflannodd y “stori” mor sydyn â chinio Welsh Black o flaen Dai Jones.

Gyda llaw, ai Dylan Jones fydd prif gorddwr yr orsaf ar ôl i Wythnos Gwilym Owen ddod i ben yr wythnos hon, wedi 16 mlynedd o “holi a stilio, procio a phryfocio”. Gobeithio na fydd yr hen ddarlledwr profiadol yn diflannu o’r tonfeddi am byth, ac y bydd yn dal i adolygu’r wasg Gymraeg bob dydd Gwener yn ogystal ag ymateb yn grafog i’w hoffus Sanhedrîn bob fis Awst. Ymddeoliad hapus i Mr Meldrew Môn!

Saesneg yn essential? Ddim ar y Sul

Wrthi’n peintio ffens yr ardd o'n i bnawn Sadwrn diwethaf, gyda chwmni’r radio yn y cefndir. Kevin Davies oedd wrthi, mewn cyfuniad o gerddoriaeth ac adroddiadau byw gan Hywel Gwynfryn o ŵyl Taran Tudweiliog. A dyma Celia Drws Nesa, Valleygirl o dras Bwylaidd yn gofyn dros y clawdd, “Orright Dillon? Why they playin’ Oasis songs on Welsh radio?”. Yn hollol, Celia fach. Os ydi hi’n sefyllfa hurt i’r di-Gymraeg…

Rhwng rhaglenni nosweithiol ‘K2’ a mwydro prynhawnol Jonzey, mae recordiau’r iaith fain yn merwino’r glust yn aml y dyddiau hyn. Does dim byd gwaeth na gyrru ar hyd yr A470 droellog yn straffaglu ffeindio Radio Cymru achos bod cân Saesneg ymlaen ar y pryd. Mae’n hen, hen broblem. Ond mae’n broblem i’r Gwyddelod hefyd. Am ryw reswm anesboniadwy, mae Raidió na Gaeltachta yn gryfach na’r orsaf Gymraeg yng nghrombil Maldwyn, a rhyw glasur Saesneg o’r chwedegau oedd ar honno ar y pryd. Efallai fod 'na ryw gochyn o Gonamara yn diawlio fel fi wrth yrru adref ar yr N59 ym mhen draw’r Ynys Werdd.

Diolch i’r drefn, mae dydd Sul yn rhydd rhag seiniau’r Brodyr Gallagher. Daw Dewi Llwyd ar Fore Sul ymlaen gyda’r cloc larwm, ac adolygiadau manwl ac amrywiol o’r papurau yn arbed sgowt i’r garej i brynu rhai fy hun! Y darn gorau i mi’n bersonol yw’r cyfweliad â Chymry amlwg, a chlywed beth sy’n eu plesio a’u gwylltio am y Gymru gyfoes. Ar ôl cinio, braf clywed hanner awr prin o ddrama radio yn y gyfres Clasuron, gyda Gwyn Vaughan ac Owen Arwyn yn darllen detholiad o ‘Rhaid i ti fyned y daith honno dy hun’ gan Aled Jones Williams – perfformiad dirdynnol iawn i unrhyw un sydd wedi gweld un o’u hanwyliaid yn dirywio’n araf o flaen eu llygaid. Fin nos wedyn, mae rhaglen sgwrs a chân Dei Tomos yn ffefryn mawr arall, yn ogystal â John Hardy yn Cofio am bwnc arbennig o archifau’r weiarles. Ond mi fyddai wedi hen diffodd y sét radio erbyn i’r John arall a’i bartner hawlio’r tonfeddi tan hanner nos.

Wythnos diwethaf ar y Post Cyntaf, fe gafodd y Cymry Cymraeg chwip dîn gan Cefin Roberts am anwybyddu Eisteddfod Llangollen. Yn anffodus, mae gen i’r ddelwedd ohoni fel ’steddfod Seisnigaidd sy’n denu tripiau o blant ysgol a chriwiau Darbi a Joans. Er hynny, fe wyliais ambell raglen uchafbwyntiau Llangollen 10 gyda’r nos, dan ofal Nia Roberts a Trystan “Gweiddwch blantos!” Ellis-Morris, a mwynhau eitem i gofio am y diweddar Robin Jones a fu’n llywio o’r llwyfan am flynyddoedd, a gweld hen glipiau ohono’n gwneud i gynulleidfa’r Pafiliwn Rhyngwladol forio chwerthin. Dwi ddim yn siŵr ai ‘mwynhau’ ydi’r gair addas i ddisgrifio enillwyr cystadleuaeth côr y byd nos Sadwrn chwaith. Er gwaetha gwisgoedd trawiadol a choreograffi celfydd y cantorion o Ynysoedd y Philipinas, roedd y cyfuniad o’r sgrechiadau a’r offerynnau taro yn debycach i gyfeiliant ffilm arswyd Psycho.