Y Parc

Bu’n parciau cenedlaethol dan warchae dros y ddwy flynedd ddiwethaf. Nid yn unig gan rai sydd wedi gorfod ffeirio Lanzarote am Lanbêr, ond criwiau teledu. Un ar ôl y llall, daethon nhw yma i ffilmio y tu hwnt i swigan yr M25 efo drôn a thrac sain epig.

Epic Wales: Valleys, Mountains & Coasts ar Channel Four oedd yr orau, gyda Cerys Matthews yn adrodd hanes pobl sy’n byw a gweithio yn Eryri, arfordir Penfro a’r Bannau – a chlywyd y Gymraeg ambell dro hefyd, gydag isdeitlau ar y sgrin i’r anwariaid unieithog. Ar y pegwn arall, daeth y cyn-sowldiwr SAS Jason Fox draw yn ei Defender newydd sbon i gadw reiat ar draphontydd a chlogwyni “Snowdonia North Wales” yn Foxy’s Fearless 48 Hours with... a oedd megis hys-bys haerllug i gwmni landrofar.  Fe welwch chi’r teips di-fasg yn meddiannu llefydd parcio, bwytai a phalmentydd cul 'Betsy Code'.

Ymunodd Channel 5 â’r llif hefyd, gan anfon ryw Fari Gwilym Albanaidd draw i Eryri yn Susan Calman’s Grand Day Out lle cafodd wers ar sut i dostio’r Welsh Rarebit perffaith gan Sais Tu Hwnt i’r Bont. Daeth canwr o’r West End yma hefyd i hel achau yn Michael Ball’s Wonderful Wales gyda dogn go lew o hiraeth, cliché a chanu ar draethau eang braf. Gan gynnwys ffricin "We'll keep a welco... " Chwarae teg, roedd ei ynganiad o’n henwau lleoedd yn rhagori ar ymgais sawl gohebydd BBC ac ITV Wales, a bu’n holi Cymry Cymraeg glân gloyw ar y ffordd. Yn eu plith, y ffarmwr a’r archgyfryngi cymdeithasol Gareth Wyn Jones wnaeth hefyd ymddangos yn Eryri: Pobl y Parc (Cwmni Da) ein sianel ni. Heb ei fêt newydd Rees Mogg.

Cyfres bedair rhan yn dilyn parc cenedlaethol y gogledd wrth iddo gyrraedd oed yr addewid, a rhywun weithiau’n teimlo ei fod wedi cael gorddos o Eryri a’i hawyrluniau drôn dramatig erbyn hyn. Cofio Eryri: Croeso Nôl y llynedd?

Roedd droniau’n gwbl hanfodol i’r gyfres hon hefyd, wrth i ‘Dechnegydd Data Cynorthwyol’ o’r enw Dion beilota un uwchben Maentwrog i fapio’r pla o rododendrons, a chwilota am hen fagnelau o’r Ail Ryfel Byd yng Nghwm Prysor er mwyn clirio’r tir yn ôl i’r corsydd gwreiddiol. Clywsom am y ffin fregus rhwng gwarchod a datblygu, gan gynnwys beiciwr mynydd proffesiynol Cymraeg oedd ddim am weld y parc yn troi’n ‘Alton Towers’ cyn vlogio a denu rhagor o’i gyfoedion ar ddwy olwyn i gadw reiat ar Bwlch Maesgwm. Ac roedd enwau lleoedd yn fiwsig i’r glust, fel Cwm Maethlon, wrth inni glywed am frwydr barhaus y gantores Catrin O’Neill gydag adran gynllunio’r parc wrth geisio troi hen laethdy ar fferm y teulu yn gartre i’w thylwyth hithau. A dros y bryn yn Aberdyfi, daeth torcalon Catrin i’r amlwg wrth iddi bwyntio ar res o fflatiau mewn tref lle mae 40% o’r stoc tai yn nwylo’r ymwelwyr. Harddwch a hagrwch realiti bywyd yn un. Gyda sgript a llais Manon Steffan, awdur y foment, yn ein llywio’n hamddenol o’r naill ardal a stori i’r llall, dylai Cwmni Da ac S4C werthu hon i BBC Four a thu hwnt gydag isdeitlau. A gadael llonydd i’n parciau cenedlaethol wedyn plîs.

 

Tra’r oedd llygaid y byd ar Glasgow fis diwethaf, Caeredin aeth â’m bryd i. Cefais fodd i fyw yn crwydro strydoedd tamp, warysau segur a phentai moethus y brifddinas yn ail gyfres Guilt BBC Scotland, am gyn-dwrna twyllodrus (Mark Bonnar) sy’n gadael carchar yn syth i fwy o strach. Mae’n llawn elfennau thriller gyda hiwmor tywyll ac wedi’i blotio’n gelfydd gyda chast o Sgotiaid heblaw un cymeriad. O! am weld BBC Wales yn creu drama gyfoes gystal yn lle comisiynu cyfres 91 o deithiau cerdded y dyn tywydd, waeth pa mor hoffus ydi o.

 

Wrth gnoi cil ar 2020, siomedig ar y cyfan fu arlwy dramatig S4C. Mae’r ffaith taw ailddarllediad 16 blwydd oed o Con Passionate gafodd y clo a’r bri mwyaf ar y cyfryngau cymdeithasol, yn dweud cyfrolau. Ond dw i ddim am gloi colofn ola’r flwyddyn ar nodyn bah hymbygaidd. Cefais flas mawr ar ias a chyffro Yr Amgueddfa Fflur Dafydd, sydd bellach wedi croesi’r Iwerydd ar sianel ffrydio BritBox yn yr Unol Daleithiau. 

Dyma adolygiad o wefan ryngwladol Decider.com – “The Museum is setting itself up to be a fine thriller, with good lead performances and just enough story threads to keep viewers from getting bored... Most of the dialogue is in the native language of Wales, with some English sprinkled in. It adds a little more of a local flavor to a thriller that could take place in just about any city”.  

Da clywed bod ail gyfres i ddod o Amgueddfa Sir Gâr y tro hwn, mewn cyfweliad gyda’r awdures ar Recordiau Rhys Mwyn, un o raglenni gorau’r radio ar nos Lun.

Dolig Llawen un ac oll.

 

 

 

 

 

 

 

Buon compleanno Walter*

 

Eithr gwared ni rhag Mike y mecanig

Mae olwyn y pandemig yn dal i droi a ninnau’n dal i fynd i nunlla. Ambell ddiwrnod da, sawl un gwael. Yr amynedd yn pallu a’r diffyg cwsg yn cynyddu. Flin efo’r byd, a flin efo’r wasg a’r cyfryngau Prydeinig am roi blaenoriaeth i saga Harry a Meghan yn lle dwyn llywodraeth lwgr i gyfrif. Dyfarnu contracts PPE hael i ffrindia’ Matt Hancock a chyfradd farwolaethau covid waethaf Ewrop? Tewch, wir. Mae’n well gan hacs Rupert Murdoch a’r English Broadcating Corps ganolbwyntio ar The Crown go iawn, a gwethygu wnaiff pethau gwaeth pan fydd gwasanaeth newyddion 24/7 yr asgell dde eithafol ar yr awyr. Mwynhewch, Great Brexit Public!

Ac alla i ’mond gwylio ein cyfresi sebon Cymraeg ag eiddigedd pur. Dim ond cadw 2 fetr oddi wrth ei gilydd maen nhw’n Glanrafon, ac yn cael piciad i'r pictiwrs hyd yn oed. Mae trigolion Cwmderi yn denu lojars fel chwain ar gi strae ac yn jetsetio i Awstralia a Disneyland neu am ddiwrnod sba yn ’Soswallt. Ond dihangfa ydyn nhw wrth gwrs, a diolch i dduw neu allah amdanynt. Hyd yn oed os ydi cymeriadau fel Aled, Non ag Angharad yn mynd drwy 'mhen i.

Diolch i’r drefn am Walter Presents hefyd. Mae gwasanaeth ar alw, rhad ac am ddim, Channel 4 newydd ddathlu ei bumed pen-blwydd, ac wedi bod yn achubiaeth i mi pan oedd arlwy’r sianeli traddodiadol mor brin â silffoedd Aldi ganol Mawrth 2020. Gwledydd Llychlyn sy'n apelio fwyaf wrth gwrs, ond dw i hefyd wedi cael blas ar berlau cudd o’r weriniaeth Tsiec a Croatia ar hyd y blynyddoedd, ac ambell drioleg o Ffrainc. A dw i’n dal i ddweud y dylai perthynas newydd S4C â’r gwasanaeth weithio ddwy ffordd. Rydyn ni eisoes yn dra-gyfarwydd ag Iris a Willem Y Godinebwr o Amsterdam efo isdeitla’ Cymraeg yn hwyr nos Fercher, ond meddyliwch pa mor wych fyddai gweld bocsets y gorau o Gymru – Alys, Con Passionate, Parch, Pris y Farchnad, Tair Chwaer, Teulu – yn serennu ar All4, gan ychwanegu at goffrau sobor S4C. Os na fydd ambell un wedi dyddio’n drybeilig erbyn hynny wrth gwrs. *Pen-blwydd hapus, Walter.

Ond yn ôl at heddiw, ac ie, y Sgandis sy’n dal i blesio. Mae ail gyfres Rebecka Martinsson: Arctic Murders ymlaen ar hyn o bryd, wedi’i seilio ar nofelau trosedd Åsa Larsson a’i gosod yn Kiruna, dinas fwyaf gogleddol Lapdir Sweden – lle mae’r gaeafau -20C yn hirfaith, a’r haul prin yn machlud ganol haf. Digon i droi unrhyw un yn honco efo gwn neu gyllell, a chadw’r cyn-dwrna o Stockholm yn brysur ym mro ei mebyd pan nad ydi hi’n bachu cariadon gwragedd eraill y dre.

Anhrefn yr yr arctig

 

Yr ail gyfres glodwiw ydi Deliver Us o Ddenmarc (Fred til lands). Hanes criw mewn tref fach ddi-nod, sydd eisiau talu’r pwyth yn ôl i fwli lleol 18 mis ar ôl i fab y doctor gael ei ladd gan bicyp wrth feicio adref o ddathliadau graddio. Ac mae Morten Hee Andersen ar dân fel Mike y mecanig, basdad o foi sy’n tynnu pobl i’w ben bob gafael. O’r dafarn i’r ffatri cywion ieir, mae ei bresenoldeb annifyr yn staenio ardal gyfan. Gyda’r heddwas lleol hyd yn oed yn cachu brics, daw criw o rieni at ei gilydd i gael gwared ar Mike unwaith ac am byth – gyda’r holl boen meddwl moesol ynghlwm wrth hynny. Does 'na fawr o glamour Borgen yn fama, na chartrefi chwaethus wedi’u dodrefnu gan Illums Bolighus – yn hytrach, aelwydydd dosbarth gweithiol llawn straen, galar, cariad coll neu briodasau di-serch. Os ’da chi isio laffs arwynebol yng nghanol y pla, gwyliwch Saturday Night Takeaway efo'r ddau na o Gastell Gwrych. Ond os am bwerdy actio a gwaith camera crefftus, tensiwn bob gafael a phortread o ragfarnau cudd pob cymuned glos, ewch amdani.

 

 

 

Yn y cyfamser, mae'r aruchel Unforgotten yn ôl am y pedwerydd tro ar ITV, wrth i DCI Cassie Stuart (Nicola Walker) ddiawlio-ddychwelyd o absenoldeb salwch i sicrhau pensiwn llawn a chydweithio eto â DI Sunny Khan (Sanjeev Bhaskar). Y tro hwn, achos iasol o gorff heb ben a ganfuwyd mewn hen oergell yn ne Llundain sy'n hoelio'r sylw. Yn raddol, down i wybod taw corff dyn aeth ar goll ym mis Mawrth 1990 ydi o. A dyma'r ditectifs, fel ni'r gwylwyr, yn gorfod hel y darnau jig-sos at ei gilydd gyda chymeriadau ar wasgar o Ardal y Llynnoedd i Gaergrawnt, Stockwell, Llundain i Rochester, Caint. Do, fe darfwyd ar waith ffilmio'r gaeaf diwethaf oherwydd y pandemig, cyn i'r cast ailafael ynddi pan laciodd pethau rhywfaint yn haf 2020 - sy'n esbonio'r brigau noeth ac yna coed llawn dail yn yr olygfa nesaf. 

Ond sdim ots am hynny. Mi wenais fel giât pan ddychwelodd yr arwyddgan drist am 9 nos Lun. "All we do is hide away..."

 

Mewn angof ni chant fod @ ITV

Yna, trowch at Netflix i chwerthin efo Rita, drama-gomedi Ddaneg am fam sengl o athrawes sy’n smocio fel stemar ac wrthi fel cwningan efo’r prifathro neu ambell riant. Gyda thri o blant ei hun, fawr o groeso i'w chyn-wr na'i mam angof ei hun, lot o godi dau fys ar yr awdurdodau a chwtsh i ddisgyblion dan anfantais, mae'r penodau hanner awr yn siwr o godi calon cyn noswylio. Rydan ni ar ei hol hi braidd, achos mae'r chweched gyfres ar fin ymddangos adra' yn Nenmarc.

 

 

 

Mis bach

 

O Lundan i ganu adra'

A ninnau adra’ rownd y ril, heb arlliw o fywyd cymdeithasol, mae rhywun yn cael tipyn mwy/gormod o amser i feddwl. Meddwl am bethau dyrys fel:

•  Veganuary ac Ionawr Sych ganol pandemig noethlwm – pam?
• Obsesiwn BBC Wales ac S4C (i raddau llai) â Carol Vorderman, sydd wedi cofleidio’i Chymreictod mwya’r sydyn ar ôl i’w gyrfa Countdown sychu’n grimp.
• Pwy ddywedodd wrth fos Radio Cymru fod pob cantor a chyflwynydd teledu yn gallu pontio’n llwyddiannus i lywio rhaglenni radio?
• Pam dydy gohebwyr a golygyddion Cymraeg ddim yn ’nabod eu harddodiad?

Dw i’n ochneidio’n aml wrth ddarllen neu glywed “elwa o” yn hytrach nag elwa ar (rywbeth/rhywun), to profit, cywir. Felly hefyd effeithio, heb yr arddodiad ar wedyn. Cafwyd enghraifft glasurol yn nisgrifiad y Daily Post o stori Rownd a Rownd: ‘Mae diflaniad Carys, Tom ac Aled yn parhau i effeithio Barry ac Iris yn ddirfawr’.

Cyn i chi sgrechian “Plisman iaith!”, fi ydi'r cyntaf i gyfaddef nad ydw i’n berffaith. Ddim o bell ffordd. Dw i'n defnyddio idioma’ Saesneg heb sylwi, ac yn diawlio. Ond damia, es ati i ddysgu glo mân gramadegol ein hiaith o’r newydd, fel cyfieithydd rhwystredig. Mae'n heriol ond yn haws diolch i gopi hanfodol o Pa Arddodiad? D Geraint Lewis ar fy nesg. Canllaw bach glas hollbwysig i unrhyw un sy’n ennill bywoliaeth trwy gyfrwng ein hiaith fregus. Mynnwch gopi, gyfryngis.

Gyda’r cyfyngiadau y daeth rhagor o gomisiynau drama, sy’n newyddion ardderchog. Meddai blyrb diweddar S4C:

“Bydd sawl drama newydd wreiddiol gyda ni eleni gan ddechrau gyda Fflam ym mis Chwefror sy’n serennu Richard Harrington, Gwyneth Keyworth a Memet Ali Alabora. Bydd drama Bregus ym mis Mawrth gyda Hannah Daniel yn actio’r brif rôl ac Yr Amgueddfa ym mis Mehefin gyda Nia Roberts a Steffan Cennydd yn serennu. Mae rhain yn siŵr o’ch cadw ar flaenau eich seddi a byddant ar gael fel bocs sets hefyd ar S4C Clic”.  

Bydd y criw’n cynhyrchu’n creu gwyrthiau y tu ôl i fygydau, a’r actorion yn cydfyw/ymarfer/bwyta/yfed/dysgu llinellau mewn swigen nepell o’r set ffilmio.

Yr unig beth sy’n fy mlino yw’r diffyg amrywiaeth o actorion. Mae’r uchod yn swnio fel croesbeilliad o wynebau cyfarwydd Y Gwyll a Craith “yn serennu” heb lofrudd cyfresol. Alla i ddeall bod hon yn broblem ym mabandod S4C, gyda dim ond dyrnaid o actorion Cymraeg proffesiynol, ond siawns bod pethau wedi gwella bron i ddeugain mlynedd yn ddiweddarach. Meddyliwch am raddedigion di-ri y Coleg Cerdd a Drama a'r Drindod heb sôn am Lanaethwy’s y byd. Gymaint ohonyn nhw ar ffyrlo o’r West End a naill ai’n creu dramatics canu o’u llofftydd ar gyfer YouTube a Heno, yn anfon lluniau i @S4CTywydd neu’n cyfrannu at fersiwn gabaret symol o Noson Lawen. Mae’n dwyn i gof beirniadaeth adolygydd teledu’r Guardian am fewnforion poblogaidd o Sgandinafia, wrth i’r un hen rai ymddangos yn y ddrama Noir diweddaraf (“Has Denmark run out of TV actors?”).

O’r uchod, Yr Amgueddfa gan Fflur Dafydd sy’n apelio fwya, a hithau eisoes wedi sgwennu nofel a ffilm ias a chyffro am Y Llyfrgell. Ynddi, mae Nia Roberts yn chwarae’r brif ran fel y fam a’r wraig briod Dela, cyfarwyddwr cyffredinol newydd yr amgueddfa, sy’n disgyn dros ei phen a’i chlustiau mewn cariad cythryblus gan blymio i isfyd troseddau celf y ddinas fawr ddrwg. Edrychwn ymlaen at ddarllediad ddechrau’r haf.

Nia Roberts a Steffan Cennydd yn "Yr Amgueddfa"

 

Mae cip ar dudalen ‘Comisiynau’ gwefan S4C hefyd yn dangos bod dramâu eraill yn dychwelyd i’r sgrîn. Cawn drydedd gyfres o’r cynhyrchiad cefn-gefn Hidden a Craith gydag actorion llanbobman wedi'u plannu yn Eryri waedlyd, wrth i Cadi a Vaughan ymchwilio i farwolaeth ffarmwr; ac ail gyfres o Enid a Lucy sy’n “llawn syspens (sic) a thensiwn ... gydag Enid , Lucy ac Archie bellach yn byw o dan yr un to”. Es i ddim pellach na’r bennod gyntaf ar ôl methu’n lân â chynhesu at yr un cymeriad yn dioddef unigrwydd, trais domestig, hiliaeth Brexitaidd, a phlastrwr yn gneud petha anghynnes efo cachu ci. Hyn, er i mi ddotio at ddeialogi, dychymyg byw a hiwmor du Siwan Jones yn Alys (2011-12) a Con Passionate (2005-08).

Efallai y dylwn i roi cynnig arall ar Thelma a Louise Llanelli os ddôn nhw’n ôl ar Clic.

Sara Lloyd-Gregory fel yr wrth-arwres Alys