Clasuron cerddorol

Bob hyn a hyn, dwi am dyrchu drwy’r archifau (Îw Tiwb) am glasuron cerddorol o fyd teledu. Yr arwyddganeon hynny sy’n aros yn y cof ac sy’n gwneud i chi feddwl, “diawch, pam dydyn nhw ddim yn cyfansoddi rhai fel hyn mwyach?”. Maen nhw’n brin fel banciwr cydwybodol heddiw, ac mae caneuon dramâu diweddar S4/C, fel Teulu, yn uffernol a dweud y lleiaf.

Cyfres dditectif o Amsterdam sydd dan sylw heddiw. Ac er ’mod i’n rhy ifanc i gofio hynt a helynt Commissaris Piet Van der Valk gan Thames Television ym 1972-3 a 1977, mae gen i frith gof o weld yr adfywiad ym 1991-92. Ar wahân i’r ffaith fod pawb o’r brodorion yn siarad Saesneg, nid Iseldireg, â’i gilydd (fel cyfres ddiweddar Syr Kenneth Branagh, Wallander, Sweden), y gerddoriaeth agoriadol sy’n aros yn y cof. Cyfansoddwyd Eye Level gan Jack Trombey, a bu Cerddorfa Simon Park yn Rhif 1 siart senglau Prydain am bedair wythnos ym mis Medi ’73.


Genieten! Mwynhewch!

Crwydro gyda Iolo




MAE un arall o gyflwynwyr S4/C â sawl stamp ar ei basport, sef Iolo. ’Da chi’n ei nabod yn iawn. Na, nid yr Ap Dafydd o Lanrwst ond y naturiaethwr o Lanwddyn, Sir Drefaldwyn. Mae’n enwog fel adarwr brwd ar raglen radio Galwad Cynnar a’r gyfres Natur Cymru, am fflangellu ffermwyr a’r Cynulliad Cenedlaethol, ac am ei siorts tynn tynn a ddychanwyd mor wych gan gartwnyddion Cnex. Ac er nad oes ganddo’r un hiwmor â Bethan Gwanas na dawn dweud Mererid Hopwood yng nghyfres Yr Afon, does dim dwywaith ei fod yn llefarwr croyw ac yn gwybod ei stwff.

Mewn cyfres newydd sbon, chwe rhan, bob nos Lun, mae Iolo yn Rwsia (Telesgôp) yn olrhain hanes byd natur gwlad fwya’r byd. Anwybyddwch y teitlau agoriadol difflach a’r jingls cefndir sy’n swnio fel petaech mewn bar Rwsiaidd yn Benidorm - mae hon yn wledd i’r llygaid. Ardal y Cawcasws oedd dan sylw yn y rhaglen gyntaf, cadwyn o fynyddoedd ysblennydd sy’n ymestyn 700 milltir o Fôr Caspia i’r Môr Du, lle mae mynydd uchaf Ewrop yn “crafu’r cymylau” 5624 metr uwchlaw’r môr. Mae copaon Eryri yn debycach i dwmpathau tyrchod daear! Dyma gynefin rhai o anifeiliaid prinnaf y byd, gan gynnwys y bualod Ewropeaidd (bison) sydd wedi llwyddo i ffynnu a goroesi tu hwnt i bob disgwyl. Dim ond 1 ohonynt oedd mewn bodolaeth ym 1927, ond diolch i raglen fridio arbennig, mae dros 400 o fualod gwyllt yn crwydro’r Cawcasws bellach. Roedd yr olygfa ohonynt yn cerdded un ar ôl y llall ar y gorwel yn “bleser pur i unrhyw naturiaethwr” a’r gwylwyr, ac yn un o nifer o olygfeydd trawiadol wedi’u ffilmio’n gelfydd gan gyd-gynhyrchwyr y gyfres, NDR Naturfilm o’r Almaen. Un arall oedd honno o’r geifr brodorol, y Tur Cawcasws, yn crafangu-dringo ar rewlifoedd mynyddoedd Alpaidd eu naws. Aeth Iolo Williams ymlaen tua’r dwyrain, ac i hinsawdd a thirwedd cwbl wahanol, Saharaidd. Yma, gwelsom rai o gymêrs byd natur, fel yr igwana pen llyffant a guddiai’n grefftus yn y tywod rhag yr adar ysglyfaethus uwchlaw, a’r draenog clustiau hir yn ceisio dal neidr gantroed i swper.

Cafwyd ambell gyfweliad pytiog gyda phobl y Cawcasws hefyd, fel yr hen fugail a oedd newydd ymddeol wedi hir oes o ffermio yn yr uchelfannau, a gŵr a oedd yn creu offerynnau cerdd o bren lleol i gadw’r hen draddodiadau gwerin yn fyw. Roedd cyrchfan sgïo boblogaidd ym Mharc Cenedlaethol Teberdinsky dipyn o agoriad llygad, gyda fflatiau concrid hyll y cyfnod Sofietaidd yn hagru’r olygfa naturiol - tebyg i’n gorsaf niwclear Trawsfynydd ni. Er y byddwn wedi hoffi clywed llawer mwy gan y byd dynol, mae’n anorfod mai’r cyfoeth o fyd natur Rwsia fawr sy’n cael y lle blaenllaw yma.

Blas Cas


Gangstyrs drama

Ym 1994, dwi’n cofio mynd i’r pictiwrs gyda chriw coleg Caerdydd i weld Pulp Fiction, ffilm gwlt Quentin Tarantino am is-fyd tywyll a threisgar Los Angeles. Ac mae gen i gof clir o wingo yn fy sedd wrth i John Travolta, Samuel L Jackson ac Una Thurman bledio bwledi a thywallt gwaed bob yn ail olygfa, a hanner y sinema yn rholio chwerthin. Hiwmor tywyll meddan nhw, hiwmor ffiaidd iawn meddwn i.

A dyna’r union ymateb i ail gyfres Y Pris (Fiction Factory), bymtheng mlynedd yn ddiweddarach. Dychwelodd cyfres ddrama fwyaf dros ben llestri S4C yn ôl nos Iau diwethaf, gyda sgil-effeithiau’r rhyfel gyffuriau a gynnau rhwng y Maffia lleol, y ‘Frawdolieth’, a’r Yardies o flaen y Clwb Rygbi lleol a chwythodd i ebargofiant. A’i chwaer wedi’i lladd yn y ffrwydrad, ei gariad yn yr ysbyty ar ôl cael ei saethu gan gyn-Brif Gwnstabl mewn angladd, ac un o’i fois ‘caled’ wedi colli’i goes, mae enw Lyn yr arweinydd (Mathew Gravelle) fel baw. Ac wele lot fawr o sgrechian a gweiddi a goractio yn y sbyty, plismyn pwdr yn mynnu cildwrn, a llawer o olygfeydd ‘moody’ ar lan môr neu mewn clybiau mwll a thywyll. Ac mae yma geisio efelychu hiwmor ‘du’ Tarantinoaidd yng nghymeriadau’r ddau glown, Ieuan a Nicky (Jâms Thomas a Gareth Pierce) sy’n ceisio cadw cyfraith a threfn yn eu dull dihafal o dreisgar. Ai fi sy’n rhy sensitif o’r hanner, neu a oedd rhywbeth wirioneddol afiach yn yr olygfa o Gareth yn piso i fedd dyn a gyhuddwyd ar gam o dreisio merch ifanc leol, ac sydd ar fin cael ei gladdu’n fyw yn y goedwig? A’r ferch ifanc honno wedyn yn cael ei gorfodi i fodloni chwantau rhywiol Gareth fel blacmel, cyn crogi’i hun yn y toiled fel yr unig ddihangfa bosibl iddi? Petai yna gymeriad hoffus i ennyn ein cydymdeimlad, neu ryw elfen o ddaioni yn perthyn i’r bennod, fe fyddwn i’n gallu chwarter maddau i’r fath blot. Dyw’r syniad o gangstyrs y gorllewin gwyllt ddim yn gweithio nac yn gredadwy yn y Gymraeg - cofier Pobol y Cwm ganol y nawdegau pan roedd helgwn cyffuriau yn bla yng Nghwmderi – a byddai Anti Marian yn codi fwy o ofn na llawer o aelodau’r gang. Yn waeth fyth, does dim esgus o gwbl am hiwmor honedig dieflig Y Pris. Mae hon sy’n gadael diawl o flas cas ar ôl ei gwylio. Dwi’n gresynu fod actores mor uchel ei pharch â Sharon Morgan wedi cytuno i gyfieithu’r fath rwtsh. Ond dyna ni, mae'r credit crynsh yn gwasgu ar actorion hefyd debyg...

Dwi ddim yn siwr faint o ffydd sydd gan S4C yn hon mwyach. Yn sicr, roedd peiriant cyhoeddusrwydd Parc Ty Glas yn dawelach o lawer na phan ymddangosodd y gyfres gyntaf, gyda erthyglau di-ri, hysbyslenni drwy'r post a phosteri "Sopranos ger y Lli" wedi'u plastro ar fysus. Ac wedi elwch, tawelwch fu. Mi fydd hi'n ddiddorol darllen y ffigurau gwylio...




O! Walia




87 munud. Dyna faint mae’n cymryd i glecs ledu o un rhan o’r Gymru Gymraeg i’r llall, yn ôl un o gymeriadau Cymru Fach (Boom Films). A hawdd gweld sut. Wedi’r cwbl, pam ffwdanu gyda Facebook pan fo gynnon ni rwydweithiau llosgachol o glos o Felinheli i’r Fro? Dim gradd coleg gwerth sôn amdani? Diawl o ots, mae Wncwl Aled neu Anti Menna yn ben bandit un o’n Sefydliadau Cenedlaethol. Cysylltiadau, nid cymwysterau sy’n cyfri.

D
yna’n fras y syniad y tu ôl i ffilm Wiliam Owen Roberts, addasiad o ddrama lwyfan Sgript Cymru (2006) sy’n bwrw golwg ddychanol ar ein bogail cenedlaethol. Seiliwyd y cyfan ar ddrama ddadleuol Reigen / La Ronde (Y Cylch) gan Arthur Schnitzler ym 1900, a oedd yn lladd ar safonau moesol byddigions Fiena ar y pryd. A ‘byddigions’ y byd Cymraeg yw cyff gwawd y ffilm fodern hon, o’r cynhyrchydd ceiliog dandi ifanc sy’n llwyddo i gael comisiwn cyfres deledu trwy gysgu gydag aelod llawer hŷn o Fwrdd yr Iaith, i’r hen wleidydd sy’n gweld symud o San Steffan i’r Bae fel cam yn ôl. Trwy gyfrwng deg golygfa a deg perthynas rywiol (ac oes, mae sawl golygfa ‘ŵ-ŷ-misus’ i ddenu chwilfrydedd a chwerthiniad hogia ifanc arddegol), mae un cymeriad yn cario’r stori i’r olygfa nesaf. Roedd ambell stori unigol yn fwy llwyddiannus na’r llall. Er enghraifft, hoffwn fod wedi cael mwy o hanes y cymeriad cychwynnol, Cliff (Gareth Pierce), milwr ifanc sy’n dychwelyd am seibiant o Basra, a llai o hanes Amanda (Nicola Beddoe), aelod anfoddog o Fwrdd yr Iaith. A go brin y byddai darlithydd Cymraeg yn mwynhau’r ‘pleser’ o gwmni un o’i fyfyrwyr ar Faes B y Genedlaethol – yn enwedig yng ngolau dydd!

Yr orau o bell ffordd oedd stori Raymond (Steffan Rhodri), canwr canol y ffordd sydd wedi cael arian Amcan Un (“Amcan Dau yw ca’l mwy o arian gan y Cynulliad”) er mwyn sefydlu canolfan ecogyfeillgar a chreu swyddi i bobl leol, fel ffordd nawddoglyd o “roi rhywbeth ’nôl i’r gymuned”. Yn y diwedd, deallwn ei fod yn destun rhaglen Panorama (tybed a fyddai Taro Naw neu Week in Week Out yn fwy realistig?) am gamddefnyddio arian Ewrop i hybu gyrfa bop myfyrwraig ifanc. Gwelwn Raymond yn bytheirio yn erbyn cynhyrchwyr y rhaglen am beryglu swyddi ac enw da’r Cynulliad, ac y byddai pobl sy’n malio am achub y blaned, fel “Bob Geldof, Bono… Dai Jones Llanilar” o’i blaid. Roedd ymateb dieiriau Alison (Victoria Pugh) yn glasur.

Cafwyd dewis diddorol o gerddoriaeth gefndir yma, o’r Cyrff i Eleri Llwyd, a delweddau sinematig arbennig gan Siân Elin Palfrey - o olwyn fawr ar Faes Caernarfon i’r Cob ym Mhorthmadog - ynghyd â clichés arferol y Bae. Mae pwy bynnag sy’n llwyddo i harddu coridorau carafán gwyliau’r gogledd yn haeddu clod. Ac mae unrhyw beth sy’n cael ei lywio gan y cyfarwyddwr ffilm enwog Marc Evans yn werth ei gweld.

Tybed faint o deips Cymru fach oedd yn gwylio’n nerfus nos Sul diwethaf?



Torcalon

Persawr cogio bach y diweddar Jade


Bu fyw a farw yn llygad y cyhoedd. Y ‘seren’ rhaglenni realaeth a ddaeth yn symbol o’r obsesiwn Prydeinig o fod yn enwog am fod yn enwog. Fore Sul y Mamau, dyma weld bod BBC News a Sky News yn rhoi sylw blaenllaw i farwolaeth Jade Goody. Talodd Gordon Brown deyrnged iddi am fod mor ddewr yn wyneb canser - a’i chanmol am godi proffil yr afiechyd ymhlith merched ifanc na fyddai fel arfer yn ystyried cael eu sgrinio. Mae’r sinig ynof yn amau fod y Prif Weinidog yn ceisio sgorio pwyntiau poblogrwydd. Cyfeiriodd y digrifwr Stephen Fry ati megis Tywysoges Diana dlawd. A gwir y gair, wrth i’r wasg a’r cyfryngau ei throi’n arwres ar ôl dod yn drydydd yn syrcas Big Brother 2002, ac yna’n hen gnawes wedi hylibalŵ ‘hiliol’ Celebrity Big Brother 2007. Yna, ei thrin â pharch unwaith eto yn sgil ei salwch angheuol - gyda’r sylw’n cynyddu wrth iddi ddirywio, a chylchgrawn clecs yn talu £70,000 am luniau priodas ohoni ag un arall o ‘sêr’ amheus byd y selebs. Tra bod un rhan ohonof yn gobeithio y bydd yr holl gyhoeddusrwydd yn creu sicrwydd ariannol i’w dau fab bach, mae’r sinig eto’n rhagweld y bydd ambell un yn manteisio’n ariannol ar eu cysylltiadau â Lêdi Di yr unfed ganrif ar hugain.

Cafodd unrhyw gwlwm Celtaidd cyfeillgar ei datod yn rhacs nos Sadwrn diwethaf wrth i’r Gwyddelod gipio’r Grand Slam am y tro cyntaf ers 61 mlynedd. Ac roeddwn i yno, yn eistedd ar flaen fy sedd ym mhair gwyllt y Mileniwm. A chan nad oes modd gweld pob manylyn lleiaf yn y fan a’r lle, dyma wylio rhaglen ola’r tymor Scrum V rhyngwladol gyda Jason Mohammad a’i westeion – Robert Jones, Gareth Edwards (yn cael seibiant o daclo’r gwrthwynebwyr yn hysbysebion doniol S4C), Jonathan Davies fel petai wedi hen flino ar y tymor, a ffefryn y ffans, y Kiwi a’r cyn-Walch, Justin Marshall. Roedd pawb yn cytuno fod Iwerddon yn enillwyr haeddiannol, a Stephen Jones yn llygad ei le wrth ddweud fod Cymru’n chwarae’n dda “mewn patshis” yn unig. Dim ond gobeithio fod Gatland wedi dysgu’i wers, ac y bydd yn pwyllo cyn agor ei geg i sbarduno’r gwrthwynebwyr y tro nesaf.




Aeth pethau’n flêr iawn ym Mryncelyn ar ôl i bethau mawr gael eu dweud yn y bennod olaf o Teulu. Ar ôl i Eirlys druan gael ei gwrthod gan Dr John, ac yntau’n gwrthod Margaret Morgan wedyn, fe aeth hi’n gybolfa o gamddealltwriaeth a arweiniodd at ddamwain car "difrifol" rhwng Hywel a’i dad-nad-yw’n-dad-iddo-mewn-gwirionedd. Penderfynodd Llŷr ddyweddïo â’i chwaer-yng-nghyfraith Catrin er mwyn etifeddu cartre’r teulu, a chafodd Llinos glec o glywed fod Danny wedi betio dros ailgynnau tân ar hen aelwyd Pen Cei. Cymhleth? Pah. Arhoswch hyd nes y drydedd gyfres…

Dau begwn eithaf

Trenau Arriva India?!?

Mae’r digrifwyr i gyd wrthi. Codi pac o’r llwyfan a mynd i grwydro’r byd. Un o’r ffefrynnau personol yw Michael Palin, ac mae Stephen Fry eisoes wedi piciad i America, Billy Connolly i Ganada, a Paul Merson i Tsieina ac India. A dyna gyrchfan y gomediwraig Beth Angell hefyd, wrth iddi ddychwelyd i wlad enedigol ei thad ym Mryniau Khasia.

Bwrlwm masnachol y wlad oedd dan sylw ail raglen Angell yn India, a sut mae’r dylanwadau gorllewin yn ymdreiddio i’r India fodern. Gwelsom Beth Angell yn crwydro marchnadoedd sbeisys traddodiadol Delhi, sy’n wledd i’r synhwyrau – ac sydd dan fygythiad gyda’r holl fwytai sothach sy’n prysur Facdonaldeiddio’r wlad, gan ddod â phroblemau iechyd yn ei sgil. Bellach, mae clinigau arbenigol yn diwallu anghenion 41 miliwn o gleifion clefyd y siwgr, fel yr un a welsom yn Chennai. Ond mae’r Indiaid hefyd yn defnyddio bwyd (iachach) fel arf addysgol, gan addo pryd bwyd i bob plentyn sy’n mynychu’r ysgol. Y nod yw codi safon llythrennedd y wlad, ac mae’n llwyddiant ysgubol.

O un ddinas swnllyd i’r llall, Mumbai, sy’n fyd-enwog yn sgil llwyddiant Slumdog Millionaire. Mae’n gartref byrlymus, masnachol bwysig i 13 miliwn o bobl (pedair gwaith poblogaeth Cymru fach!), ac un o gonglfeini’r economi leol yw’r dabawallah - bobl sy’n cludo prydau bwyd cartref i ddegau ar filoedd o weithwyr swyddfa bob dydd. Mae’n swnio’n haws nag ydyw. Dilynwyd un dyn yn drymlwythog o fwyd, wrth feicio drwy’r tagfeydd cyn neidio ar drên i gyrraedd pen y daith. Ac ar ôl gweld teithwyr yn gwasgu i gerbydau gorlawn a hongian am eu heinioes trwy ddrysau agored, wnâi ddim cwyno am y daith foreol o’r cymoedd i Gaerdydd fyth eto!

Wedi dwndwr y dinasoedd, roedd hi’n braf dychwelyd i Fryniau Khasia yng ngogledd-ddwyrain y wlad. Dyma un o ardaloedd gwlypaf India yn ôl y sôn - does ryfedd fod Thomas Jones o Faldwyn a’r cenhadwyr cynnar yn gartrefol yno ers talwm! Mae’r holl law yn fanteisiol i un o ddiwydiannau pwysica’r ardal hefyd, sef tyfu te. Cafwyd sgwrs gyda merch ifanc a ddychwelodd i’w bro i redeg busnes ei thad, Sharawn Tea, gan sicrhau cyfle a chyflog teg i’r trigolion lleol.

Roedd y rhaglen yn frith o ddelweddau gwrthgyferbyniol, gyda thacsis-beiciau a cheir moethus yn brwydro am le ar ffyrdd peryglus y ddinas ochr yn ochr â’r gwartheg dow-dow. Felly hefyd y blociau fflatiau a gwestai moethus sy’n codi uwchlaw’r slymiau dirifedi, ffaith a oedd yn gwylltio Beth Angell yn gacwn. Braf cael cyflwynydd sy’n rhydd i leisio barn yn ogystal â dilyn y sgript. Pluen arall yn het ddogfennol S4C.

Gŵyl gymysg


Sut fuoch chi’n dathlu ein diwrnod cenedlaethol? Addurno’ch cartref â chennin pedr Duffydil, bwyta llond boliad o gawl, gwisgo’ch crys coch â balchder? (Os nad oeddech chi wedi’i daflu i’r bin mewn rhwystredigaeth ar ôl siom Stade de France, hynny yw). Ac i goroni’r cliché Gŵyl Ddewi, gwylio jamborî flynyddol Cân i Gymru (Avanti) o Landudno efo’r amrywiaeth arferol o flonden ddel yn galarnadu’n ddiflas, Mr Canol y Ffordd â gwên deg a geiriau giami, band ifanc yn ymdrechu’n ofer i gynnig rhywbeth gwahanol, ac ymgais arall gan Arfon Wyn. A’r cyfan am wobr hael iawn o £10,000, a’r fraint o gynrychioli Cymru yn yr ŵyl Ban Geltaidd – sydd, ysywaeth, yn debycach i ’steddfod dafarn yn Bally-K o gymharu â’n sbloets teledyddol fawr ni. Nid ’mod i’n malio llawer am y caneuon chwaith. Roeddwn i’n rhy brysur yn poeni y byddai brych Sarra Elgan yn byrstio ar y beirniaid. Dychmygwch sut olwg fyddai ar Margaret Wilias a Rhydian Roberts wedyn. Dychmygwch y ffigurau gwylio!

Fel rhan o arlwy Gŵyl Ddewi, cawsom hanes twf rhyfeddol addysg Gymraeg. Cyflwynydd Trip yr Ysgol Gymraeg (ITV Wales) oedd un o gynnyrch llwyddiannus Glantaf, y chwaraewr rygbi Nicky Robinson - mab i ŵr o Ogledd Lloegr a gwraig o Lundain. Fe ges i’n siomi ar yr ochr orau gyda safon y cyflwyno a’i arddull agos-ato, wrth iddo deithio ar fws gyda myfyrwyr Ysgol Gyfun Bro Morgannwg. Cafwyd casgliad o straeon gwirioneddol ddiddorol, gan ddechrau gydag Ysgol Gynradd Gymraeg Aberystwyth ym 1939, i dwf a diddordeb rhyfeddol y gogledd-ddwyrain Seisnig gydag agor yr Ysgol Gyfun benodedig Gymraeg gyntaf yng Nglan Clwyd ym 1956. Soniodd yr actores Maria Pride am fwrlwm a hyder heintus ei chyd-ddisgyblion yn Ysgol Gyfun Rhydfelen o gymharu â’u cyfoedion yn ysgolion cyfrwng Saesneg y cylch. Er gwaethaf llwyddiant ysgubol ysgolion Cymraeg y Cymoedd, roedd yr adeiladau’n aml yn warthus o anaddas. Yn ôl John Albert Evans, Ymgynghorydd Cymraeg Morgannwg Ganol, “...bwcedi oedd yn cadw Ysgol Rhydfelen i fynd yn y gaeaf!”.

Er gwaethaf naws gadarnhaol y rhaglen, roedd ambell olygfa’n mynnu codi amheuon. Roedd trafodaeth rownd bwrdd rhwng criw Bro Morgannwg a Glan Clwyd yn dweud cyfrolau. Roedd hi’n gwbl amlwg mai iaith y dosbarth yw’r Gymraeg iddyn nhw, a braidd neb yn trafferthu gwylio S4/C nac yn ymddiddori mewn gwefannau na cherddoriaeth Gymraeg. Ac i gloi’r wibdaith, cafwyd sgwrs gyda’r Prif Weinidog Rhodri Morgan yn y Senedd – un o gyn-ddisgyblion Ysgol Gymraeg enwog Tŷ’r Cymry, Caerdydd, ond a anfonodd ei blant ei hun i ysgolion Saesneg.

Nyff sed.

Goreuon Mericia


Iawn, oce. Dwi’n disgyn ar fy mai. Fe wnes i siarad yn rhy gynnar wrth feirniadu rhaglen gyntaf Teulu am fod yn ailadrodduszzzzzzzzz ar y naw gyda saga Hywel a Dr Manon. Bellach, mae’r berthynas ar ben (am wn i) ac wedi creu rhagor o chwalfa a chenfigen yn ei sgil. Ar y llaw arall, mae perthynas newydd yn blodeuo rhwng Dr John ac Eirlys, gan frifo Eric druan i’r byw a denu gwg (a chenfigen?) Margaret, matriarch y Morgans. Mae’n gyfle gwych i Eiry Thomas ddangos ochr newydd, fwy tyner, o’r derbynwraig fythol ffyslyd ac un o gymeriadau gorau’r gyfres. A dyw wyneb newydd y feddygfa, Dr Steffan Jones (Bradley Freeguard o Bontypridd) ddim yn plesio pawb. Mae yna gymaint yn digwydd mewn pennod awr, ac mae’n ffordd ddelfrydol o ddiogi ar y soffa ar nos Sul. Diolch i’r drefn nad yw’n bywydau ni mor gymhleth â’r criw brith hyn!

Felly hefyd teulu arall draw dros y don yn y gyfres boblogaidd Brothers & Sisters (More 4, 10pm nos Iau) gyda Matthew Rhys fel Kevin Walker y brawd iau. Mae’r teulu hwn o LA mewn gwewyr ar ôl clywed fod eu diweddar dad wedi bod yn anffyddlon i’w mam sawl tro, ac wedi gadael ambell blentyn siawns ar ei ôl! Mae’r cyfan wedi’i hactio’n dda ac yn edrych yn dda, er bod ambell enghraifft o sentimentaliaeth siwgrllyd Americanaidd yn anodd ei stumogi weithiau. ’Sdim owns o sentimentaliaeth yn perthyn i Damages (BBC One Wales, 11.10pm nos Sul) a ddychwelodd am chwip o ail gyfres nos Sul diwethaf. Wedi’i gosod ym myd didostur cwmni twrna
yn Efrog Newydd, mae Patty Hewes (Glenn Close) yn hen gnawes o gyfreithwraig sydd â llond gwlad o elynion a gwaed ar ei dwylo. A chyda throeon syfrdanol yng nghynffon pob pennod, bron, mae’n hoelio’r sylw ac yn ein gadael yn gegrwth ar y diwedd. Does ryfedd ei bod wedi ennill llond cwpwrdd o wobrau Grammys a’r Golden Globes.

Efrog Newydd yw cefndir Mad Men (BBC Four, 10pm nos Fawrth) hefyd, cyfres ddrama wedi’i gosod mewn cwmni hysbysebwyr yn 1960au – lle mae dynion yn deyrn, merched yn gorfod bodloni ar swyddi teipio neu fagu teulu, pobl dduon yn gweithredu’r lifftiau, a phawb yn yfed wisgi yn y swyddfa ac yn smygu fel stemar. Mae’n gipolwg cyfareddol ar fyd sy’n ymddangos mor, mor, bell yn ôl erbyn hyn.

Ac i gloi, croeso mawr yn ôl i’r gyfres gomedi gwyllt a gwallgof 30 Rock (Five US, 9pm nos Wener) am weithwyr cwmni teledu dychmygol, gydag Alec Baldwin a Tiny Fey - sy’n enwocach am ddychanu Sarah Palin, cyn-ymgeisydd y Gweriniaethwyr ar gyfer Is-Arlywyddiaeth America. Rhowch gynnig arni, ac fe fyddwch chi’n glana chwerthin!

O Nairobi i Bwllheli


Mae’n destun rhyfeddod cyson i mi. Dyma ni, yn lleiafrif bregus o ryw hanner miliwn yn ein gwlad ein hunain ac eto’n weddol amlwg ar hyd a lled y byd. Mae adran newyddion y BBC bob amser yn llwyddo i ganfod Cymry Cymraeg alltud i ddweud yr hanes o lygad o ffynnon. Cawsom safbwyntiau nifer o Gymry America yn ystod moment fawr Barack Hussein Obama II wythnos ddiwethaf. Ac mae cyfres ddogfen O’r Galon eisoes wedi portreadu nyrsys Cymraeg yng nghanol anialwch Afghanistan, a theulu o Kenya sydd wedi ymgartrefu ym Mhen Llŷn. Mae ymchwilwyr Cwmni Da yn haeddu medal!

Llwyddodd Canfod Hedd i ennyn chwilfrydedd o’r cychwyn cyntaf. Agorwyd gyda golygfa o Gymro Cymraeg canol oed yn tyngu llw o ffyddlondeb i’w Mawrhydi ac yn addo bod “yn deyrngar i’r Deyrnas Unedig a chyflawni dyletswyddau a rhwymedigaethau fel dinesydd Prydeinig”. Dyma ddeall wedyn bod Hedd Vaughan Thomas yn cymryd rhan yn seremoni ddinasyddiaeth Cyngor Gwynedd. Roedd yn dychwelyd i’w gynefin gyda’i deulu, wedi chwarter canrif o wneud gwaith dyngarol yn Affrica. Y prif sbardun oedd ansicrwydd gwleidyddol Kenya ar y pryd, a’r awydd i sicrhau sefydlogrwydd ac addysg dda i’w blant.

Aeth y camerâu â ni am dro i bentref genedigol ei wraig, Jane, yng nghysgod Mynyddoedd Aberdâr, Kenya. Gwelsom y teulu cyfan yn mwynhau bwyta, darllen a chwarae gyda chriw hyfryd o hapus mewn ysgol i blant anystywallt yn Mahali Pa Watoto. Roedd eironi’n drwch drwy’r rhaglen. Esboniodd Hedd fod gweithwyr yn tendio a thacluso cartref a gardd y teulu yn Nairobi - ym Mhwllheli, roedden nhw’n gorfod gwneud popeth drostynt eu hunain, a dysgu defnyddio peiriant golchi dillad am y tro cyntaf erioed! Ond yr eironi fwyaf oedd mai Hedd oedd yn methu â setlo a ffeindio swydd ym mro ei febyd, yn wahanol i’r merched. Cafodd Jane ei wraig swydd yn gofalu am yr henoed, ac aeth y ddwy ferch ati i feistroli’r Gymraeg cyn pen dim. Gwelsom Lydia, 18 oed, yn canu gyda pharti Coleg Meirion Dwyfor yn Eisteddfod yr Urdd; a Rebecca, disgybl 16 oed yn Ysgol Glan y Môr, yn canu clodydd Rownd a Rownd!

Rhyw deimladau cymysg a gafwyd i gloi. Dywedodd Hedd fod y plant wedi profi rhywfaint o hiliaeth, yn union fel y wynebodd yntau ragfarn fel dyn gwyn yn Nairobi. Pan ofynnwyd i Jane a oedd hi’n hapus yn ei chartref newydd, dywedodd ei bod yn iawn ble bynnag yr âi Hedd a’r merched. Ac roedd Lydia yn hiraethu am ei mamwlad o hyd. Toedd Kenya ddim yn berffaith, meddai, ond dyw Cymru ddim chwaith.

Teulu 2



Dychmygwch y peth. Rydych chi wedi gwario ac ymlafnio i sefydlu eich busnes eich hun ar faes carafannau’r teulu. Mae’r Clwb newydd yn barod, y noson agoriadol yn nesáu, a’r gwahoddiadau wedi’u hanfon at bawb sy’n bwysig ac yn bert yn Aberaeron. Mae’r siampên yn oeri a’r haul yn gwenu ar Fae Ceredigion. Ond mae cymylau duon ar y gorwel. Mae staff y bar wrthi fel ci a chath, a chanwr y band yn absennol. Mae’ch tad wedi pwdu am fod rhywun wedi gwahodd ffansi-man eich mam i’r parti. Mae’ch gwraig yn canslo’r cynnig am eich tŷ cyntaf gyda’ch gilydd. Ac i goroni’r cyfan, mae’ch chwaer yn honni iddi weld eich gwraig yn lapswchan efo’ch brawd mawr. Does ryfedd fod Llŷr Morgan (Rhys ap Hywel) yn chwys stecs yn ei het gowboi.

Ydy, mae saga sebonllyd Teulu gan Meic Povey a Branwen Cennard yn ôl ar ein sgriniau nos Sul. Ac fel arfer, mae pawb yn ceisio cynnal rhyw ffug-barchusrwydd cymdeithasol wrth gelu llond gwlad o gyfrinachau a bradychu’r byd a’i frawd. A’r dihirod pennaf yw Manon a Dr Hywel ei brawd-yng-nghyfraith (Geraint Morgan, sy’n prysur ddatblygu’n gymaint o ddiawl â Barry John Pobol y Cwm ers talwm). Mae’n syndod nad yw’r stori’n dew rownd yr ardal erbyn hyn. Rhaid cyfaddef fod y ddau yma bron â ’niflasu i’n llwyr yn y bennod gyntaf, gyda golygfeydd ailadroddus fel a ganlyn: Manon a Hywel yn gwneud llygaid llo bach ar ei gilydd; Manon yn tecstio Hywel i drefnu mwy na ‘thamaid’ dros ginio; Manon yn gweld Hywel yn cofleidio ei wraig; Manon sorllyd yn cael sterics; Hywel yn ei siarsio mai hi yw’r un y mae’n ei charu go iawn. Hyn oll yng ngŵydd llond meddygfa o gleifion weithiau. Ydy, mae’r ddau gariad slei mor gynnil â tharw Welsh Black mewn siop lestri Portmeirion.


Diolch byth felly am antics y cymeriadau eraill, fel y flonden fywiog Myra sydd wedi llwyddo i ddyrchafu’i hun o fod yn Mrs Mop i brif farmêd y Clwb. Does ryfedd fod ei chyn-ŵr Danny (Steffan Rhodri yn cymryd lle Jonathan Nefydd) yn dal i feddwi arni, er gwaethaf ymdrechion anobeithiol Llinos i’w cadw ar wahân. Ac roedd y golygfeydd o Eirlys yn ffysian fel iâr glwc ar Dr John ar draul ei dyweddi Eric, yn wych.

Roedd llinell anfarwol Eric druan yn dweud y cyfan: “Roly poly’n cal five star a mygins yn gorfod starfo!”

2 am bris 1

Mae’n ymddangos fod pen bandits Parc Tŷ Glas wedi penderfynu manteisio i’r eithaf ar rai o enwogion Cymru a chael sawl rhaglen ohonynt dros y gwyliau. Fel siopau Woolies gynt, cafwyd sawl bargen 2 am bris 1. Ar ôl cyd-gyflwyno Dechrau Canu Dechrau Canmol o Briordy Ewenni gyda Siân Cothi, cafodd Rhydian ‘Ffactor X’ Roberts ei raglen ei hun o’r enw, ym, Rhydian siwr dduw. Anghofiwch y ffaith ei bod fel hys-bys awr i’w record hir newydd sbon, roedd hi’n rhaglen ddifyr - wrth i’r camera ei ddilyn o Lundain i LA, Stadiwm y Mileniwm a ’stafell werdd Simon Cowell. Ac roedd i’w weld yn hen hogyn iawn hefyd, yn broffesiynol wrth berfformio ac ateb llythyrau’r ffans yng nghegin ffermdy ei rieni ym Mhontsenni. A doedd dim olion gwario’n ofer ar ddillad drudfawr na cheir cyflym chwaith…yn hytrach, fe gadwodd at ei air a phrynu darn o dir i’w dad. Bechod ei fod yn dal i fynnu gwyngalchu’i wallt hefyd. Mae’n rhaid inni gochion sticio hefo’n gilydd!

Seren sioe realiti a pherfformwraig brysur arall oedd Connie Fisher, rhwng Cyngerdd C Ffactor o Brifwyl Caerdydd, i Noson Lawen Llechwedd. Ar ôl serennu am fisoedd yn y West End, dyma hi yn ôl â’i thraed ar dir Cymru. Y drwg oedd mai ceudyllau oer, atmosfferig, dan grombil Blaenau Ffestiniog oedd hynny. Does dim gwirionedd yn y si fod y cwmni cynhyrchu yn bwriadu ffilmio o Wylfa neu ffwrnais Port Talbot yn y dyfodol.

Heb os, y digrifwr Tudur Owen gynigiodd y fargen orau i S4C. Roedd Sioe Dolig PC Leslie Wynne yn donic pur, a’r berthynas rhyngddo â Margaret Williams yn rhyfeddol o lwyddiannus – pan roedd y gantores o Fôn yn gallu stopio crio-chwerthin! A noson Calan, dyma Beryl, Cheryl a Meryl yn “mynd all the way” i gadw reiat yn Playa de las Américas megis Carry on Caernarfon. Roedd y mwyseiriau anweddus yn llifo fel jin a’r minlliw bron mor llachar â dannedd Gareth (Geraint Todd), cyffurgi a pherchennog y gwesty. Mae Tudur Owen, Iwan John a Rolant Prys yn haeddu medal am fentro i’r sgertiau tynn a’r sodlau uchel am gyhyd.

Yn olaf, gair sydyn am raglen ola’r hen flwyddyn, Wedi 2008. Fel yr awgryma’r teitl, roedd Angharad Mair a’i gohebwyr yn trafod uchafbwytiau’r flwyddyn trwy gyfrwng gwesteion a chlipiau o raglenni’r p’nawniau a’r nosweithiau. Neu ailddarllediad i chi a fi. Ac i’r rhelyw ohonoch na fentrodd allan i barti neu fferru mewn sioe dân gwyllt, ac nad oedd am weld Big Ben ar BBC nac Elton John ar ITV, roedd cynnig S4C yn sobor o sâl.

‘Wedi Rhedeg Allan o Syniadau’ tybed?