Ffilmio o bell

Digynsail. Dw i’n casáu’r gair yna, ond ydi, mae hi yn ddyddiau digynsail. 

Ac mae ffrwyth y pandemig yn dechrau ymddangos ar ein dramâu teledu ni – gyda’r actorion yn gorfod cadw pellter annaturiol, osgoi eistedd yn rhy agos at ei gilydd, dim dal dwylo, cwtsio na chwffio – waeth pa mor greadigol ydi’r dyn(es) camera. Mae sôn bod cyfarwyddwyr Eastenders yn defnyddio sgrin bersbecs i reoli golygfeydd cusanu rhwng cymeriadau; ac eraill fel Pobol y Cwm wedi defnyddio cymar go iawn i lapswchan, gyda Mathew Gravelle yn cymryd lle Richard Lynch wrth i’r affêr rhwng Jaclyn (Mali Harries, gwraig go iawn Gravelle) a Garry Monk orboethi yn eu swigan secsi eu hunain. Prin yw’r ecstras yn y Cwm a Rownd a Rownd. Mi ddown i arfer, berig, ond iesgob, mae’n dal i deimlo’n annaturiol ar hyn o bryd. Er hynny, rhaid eu canmol am wneud gwyrthiau dan amgylchiadau mor, ie, digynsail.

 

Mask, camera, action! Cast a chriw "Vera"

Mae eraill, am wn i, yn treulio wythnosau o fewn eu bybl eu hunain er mwyn canolbwyntio ar waith ffilmio, fel cyfres dditectif Northymbria-Noir, Vera ar ITV gyda’r hoffus Brenda Blethyn. 

Felly hefyd criw Un Bore Mercher, sydd newydd orffen ffilmio’r drydedd gyfres (a’r olaf) o felodrama Eve Myles yn ardal Talacharn, yn barod i’w darlledu ar S4C cyn Dolig. Efallai y gwna i wylio hon hyd yn oed, serch y caneuon cefndir clogyrnaidd a'r deialogi sy'n merwino'r glust. Efallai. 

Roedd Eve wir yn difaru anghofio am ei welintyns

Dw i’n cymryd hefyd nad yw actorion cyfres ddrama newydd BBC Wales wedi bod yn cadw pellter llym, a barnu oddi wrth llun hyrwyddo’r cast yn ardal Casnewydd. The Pact ydi’r teitl, cynhyrchiad gyfan gwbl Saesneg nid bac tw bac felltith efo S4C, am bum ffrind sy’n dod at ei gilydd mewn gwe o gelwyddau wedi marwolaeth annisgwyl. Thriller? Comedi dywyll? Dw’n i’m. Ond mae’n cynnwys rhai o’n hactorion Cymraeg amlycaf yn Eiry Thomas a Heledd Gwynn (35 Diwrnod) yn ogystal â Mark Lewis Jones ac Aneurin Barnard, ac Enwau Amlwg o’r Byd Saesneg (Eddie Marsan a Julie Hesmondhalgh gynt o Corrie) i sicrhau dangosiad ar rwydwaith Lloegr. Creadigaeth y sgwennwr Eingl-Awstraliaidd Peter McTighe (Neighbours a Doctor Who, fu hefyd yn gyfrifol am y fflop Cara Fi ar S4C yn 2014) ydi hon, felly cawn weld pa mor ‘Gymreig’ ydi’r ddrama a gynhyrchir gan Catrin Lewis Defis (Bang, Parch, Broadchurch). O leia mae’n newid o glywed byth a hefyd am bencadlys newydd y Gorfforaeth yn Sgwâr Canolog Caerdydd.

Dw i’n barod am ddihangfa ddramatig. 

Gwenwch, genod

 

Mwrdro'r Moelwyn

"Awydd mynd i Bounce Below wedyn?"

*Addasiad o golofn deledu fisol 'Y Cymro'

Mae’n ddu-bitsh ac yn pistyllio. Tu mewn a’r tu allan. Ac mewn tŷ cyngor ym mro’r llechi, mae dau heddwas yn ymateb i alwad dienw. Gyda dŵr yn diferu o’r llawr cyntaf, mae’r blismones yn camu’n llechwraidd i fyny’r grisiau. Drwodd i’r stafell molchi, mae’n oedi wrth i’r gerddoriaeth godi ias. Hwyrach ei bod yn cael hunllefau tawel am Psycho, wrth chwipio llenni’r gawod ar agor...

Croeso’n ôl i Craith, y gyfres dditectif joli i’n tywys at y ’Dolig ar nosweithiau Sul S4C – gwrthbwynt perffaith i dinsels di-chwaeth yr ŵyl. Ailymunwn â Cadi John (Siân Reese-Williams a welwyd diwethaf yn Pili Pala) ac Owen Vaughan (Siôn Alun Davies) naw mis wedi’r gyfres gyntaf, o lannau’r Fenai i droed y Moelwyn. Ac ar y cyrion, criw o gymeriadau mud â’u hwynebau’n bictiwr o euogrwydd, yn poeri rhegfeydd rhwng dracht o fodca a llond pen o sbliffs. 

Fydd hon ddim at ddant cynulleidfa draddodiadol nos Sul. 

O. Gwbl. 

Ac fel y gyfres gyntaf, mae’r penderfyniadau castio’n uffernol o rwystredig. Ai Blaenau Ffestiniog ’ta Blaina Gwent ydan ni fod? Am bob Manon Prysor a Bryn Fôn, mae gynnon ni Lisa Victoria, Steffan Cenydd, Owain Gwynn. Actorion da, heb os, ond actorion sy’n wir ddifetha hygrededd y lle dan sylw.

’Sgwn i beth fydd ymateb pobl Tan'grisia?

Go brin fydd hynny’n poeni ambell wyliwr adra ’na thramor chwaith. Dros yr haf, bu cyfri twitter prif sianel y Ffindir, YLE TV1, yn hyrwyddo “A new thrilling series in the Welsh landscape!” gyda “Magical landscapes and the Cymric language”. Ac ydy, mae’r gwaith camera’n gwneud cyfiawnder ag Eryri waeth beth fo’r tywydd (digalon yn bennaf) a’r gyfres yn crefu am sgrîn UHD hanner can modfedd i fwynhau’r golygfeydd. Mae yna berthynas hyfryd rhwng y ddau dditectif hefyd, gyda’r naill yn malio heb fod eisiau neidio i wely’r llall, fel sy’n dueddol o ddifetha sawl cyfres debyg. Ond prin yw'r mynadd a'r diddordab yn is-blot chwiorydd Cadi (gan gynnwys yr actores Nia Roberts) sy'n dal i hiraethu am eu tad fu farw adra o gancr ers y gyfres ddiwethaf. 

O Gymru i'r Iseldiroedd

A dw i ddim yn edrych ymlaen gymaint at wylio hon fel roeddwn i'n awchu am bob cyfres newydd o'r Gwyll.  Dim mo'r un cyffro nosweithiau Sul cyn Dolig 2013 o flaen tanllwyth o dân, goleuadau pŵl a gwydraid o goch o flaen y bocs, cyn trafod y plot yn y swyddfa drannoeth. Tydi #craith heb danio'r cyfryngau cymdeithasol hyd yma, ac mae'r di-gymraeg fel un o gyd-actorion Sian RW o ddyddiau Emmerdale i'w gweld yn fwy brwd na'r brodorion. 

Achos fe ddoth y Cardi Noir i ben yn rhy gynnar o lawer fy marn bach dibwys i (diffyg cyllid?), a ninnau'n dechrau dod i nabod criw Heddlu Cambria yn well erbyn y drydedd gyfres a'r olaf yn 2016. Meddyliwch am y potensial i adrodd rhagor o straeon yn seiliedig ar stiwdants a strydoedd Aber, yn lle trigolion gwyllt yr Elenydd byth a hefyd. Mae Hinterland yn rhan o arlwy netflix byd-eang os ydych chi'n dal i hiraethu am DCI Tom Mathias a'r Volvo XC40 yn nadreddu drwy ucheldiroedd epig y Canolbarth. A'r bennod olaf un wedi cau pen y mwdwl ar ddigwyddiadau erchyll hen gartref plant Pontarfynach a'r cysylltiadau â phen bandits yr heddlu (plot hirhoedlog, effeithiol, ers cyfres 1), a Mathias wedi cael rhyw fath o heddwch o'i orffennol trist yn Llundain, mae yna wir sgôp i symud ymlaen a chanolbwyntio fwyfwy ar straeon personol DI Mared Rhys a'i parka coch eiconig, y flonden, a'r boi sbectols pot jam, ymhlith eraill.

Nid bod y gyfres honno'n berffaith chwaith, gyda'r sgript yn swnio fel cyfieithiad ar brydiau. Ond yn wahanol i Craith, roedd hi'n haws credu yn y cenhedloedd unedig o acenion oherwydd lleoliad Aber fel croesfan a chanol y genedl.

Dewch o 'na Fiction Factory. Beth am aduniad arbennig ar gyfer ffilm fawr y Dolig S4C yn y dyfodol agos?

Hej! Hej! Gwenwch!

Pwy a ŵyr, efallai fod rhyw adolygydd blin o Sweden yn barnu acenion rhanbarthol Offeren Stockholm hefyd. Dyma gyfres deg pennod am y troseddegydd Fredrika Bergman sy’n dychwelyd i’r gwaith wedi damwain drasig, wedi’i ffilmio yn y golau llwydlas unigryw hwnnw i’r cyfresi Nordig. Gyda’r bocset i gyd ar Clic, mae’n rhan o fenter newydd gyffrous “Walter Presents ar gyfer S4C” gydag isdeitlau Cymraeg neu Saesneg. Diolch i’r nefoedd mai isdeitlo maen nhw hefyd, nid trosleisio fel y gwnaeth HTV gyda’r diweddar Huw Ceredig a Robin Gruffydd fel Shane y cowboi “Cymraeg” ddiwedd y 1970au. Does dim awgrym hyd yma mai perthynas ddwyffordd fydd hi chwaith, gan na fydd cyfresi Cymraeg yn ymuno â’r llu o rai Ewropeaidd sydd ar gael i weddill Prydain trwy Walter Presents ar All4/Channel 4. 

Mae’r galw yno. Wedi’r cwbl, mae ail gyfres gyffrous Bang - am frawd a chwaer o boptu’r gyfraith yn Aberafan – sydd eto i ymddangos ar ein sgriniau, eisoes wedi’i gwerthu i’r Swediaid.

Ac mae hynny’n bwysicach nag erioed wrth i Brydain droi’n fwyfwy ynysig.   

·        

Losing Faith

“A critical acclaim and social media buzz” – The Times 

“A TV trailblazer… a delight to watch” – Grazia 

“Big Little Lies relocated to rural Wales” – The Guardian 

“A tale of organized crime and domestic strife” – The New York Times

She’s back!

"She" being our yellow mac’d mam-slash-sleuthing solicitor, who spent much of the first series driving back and forth along the stunning Carmarthenshire (and Southerndown) coast in search of errant hubby Evan, whilst singalonging with her kids, downing prosecco with the girls, being pursued by a dodgy cop straight outta Line of Duty and lapswchin’ with Mark Lewis-Jones. The rest of Britain know her as Faith Howells off Keeping Faith from last summer’s network hit (and smashed iPlayer as the 5th most popular TV programme of 2018) now with an added duck egg blue coat and killer heels.

We, however, are more familiar with Faith from Un Bore Mercher (One Wednesday Morning) on S4C starring a plethora of familiar faces like Rhian Morgan and Aneurin Hughes – just as Danish viewers are well-accustomed with the same actors popping up in more than one serial over there. Since then, Faith has travelled to far-flung places like the US, New Zealand, Israel and Sweden. Here’s hoping Talacharn is ready for an influx of square-eyed foreign fans and journos.

Torchwood

Eve Myles is a fairly familiar face in the UK after appearing in Torchwood, the less well received Broadchurch 2 and the HTV/BBC Wales soapies Nuts and Bolts (2000) plus the hugely popular Belonging (2000-2009). Un Bore Mercher is her first starring rôle in Welsh, and a coup for someone who wasn’t bought up in the language despite hailing from Ystradgynlais, a Cymraeg stronghold in the upper Swansea Valley. She learned with gusto, throwing herself into Anwen Huws’ adaptation of Mathew Hall’s original scripts, and sounds like a natural. Having a Welsh-speaking hubby (on TV and real-life) and fellow cast members helped no doubt. 

Ardderchog!

And here we are, S4C viewers, getting the second series on Sunday nights a few months before the rest of monolingual Blighty. Hardened fans can easily watch live with on-screen subtitles, or via S4C Clic’s excellent catch up service with the options of Cymraeg or English subtitles. Beat that, iPlayer!

So why am I not as enthralled as the world and his wife and the Radio Times cover?

Steve Baldini aka Mark Lewis Jones

Firstly, as a native speaker, the translated Welsh dialogue isn’t entirely credible this time round. It sounds just like that – a literal translation peppered with English idioms – instead of a free flowing interpretation of the original script. Which is a crying shame, as I found myself grinding my teeth rather than enjoying the dramatics. Other jarring elements included Alex Harries’ daft wig as Arthur the criminal-turned-childminder, the reincarnation of Gael the Oirish moll (the less effective Anastasia Hille, last seen in Baptiste) and DI Williams (Eiry Thomas) suddenly acting Nice Cop after a decidedly Bad Cop in season one.

On the plus side, Faith’s relationship with her children is a complete joy to watch as is her tension/headbutting-filled scenes with Evan, now a resident of HMP Swansea. And yes, the cameraman succeeds in showcasing Carmarthen Bay at its best, with a little help from sun-kissed 2018.

But that soundtrack. Oh! that bloody soundtrack. Usually accompanied with flashbacks of Faith and Evan in happier times, rolling in daisy fields like some Timotei ads of old. Ela Hughes (daughter of show’s actor Aneurin Hughes and show’s director Pip Broughton – c’mon, this is Cymru Fach after all) has a beautiful voice, but these sporadic ballads are at odds with the rest of the programme; more akin to a cheesy Channel 5 film on a damp Monday afternoon than a passable law drama. As for the translated words, some would put Eurovision lyricists to shame:

“Troi pob craith mewn i ffaith 

Er mwyn i bawb sy’n dod cael gweld dy daith”

“Mi fydda i yn ddim byd...”

Where’s that mute button again?

Its roaring success as Keeping Faith remains a bit of a mystery to me, especially as an avid viewer of far superior dramas over the years from S4C. Here are my personal highlights as noted in Nation.Cymru earlier this year, that could easily be sold to Netflix et al:

• Tair Chwaer (1997-1999) about a trio of country singing sisters from Cwm Gwendraeth.
• Talcen Caled (1999-2005) following a Porthmadog family struggling post-bankruptcy with a Cob-ful of dark humour.
• Con Passionate (2005-2008) about a Carmarthenshire male voice choir shaken to its core by sassy new conductor Davina Roberts (classical singer Shan Cothi) and the first ever Welsh language programme to win a prestigious european Rose d'Or award in 2007.
• Alys (2011-2012) about a single mum (BAFTA award-winning Sara Lloyd-Gregory) who left London under a cloud with dreams of starting afresh in wild western Wales.
• Parch (2015-2018) - my all time favourite - a richly dark Six Feet Under-esque dramedy starring Myfanwy (Carys Eleri) a middle aged mum, wife and parish priest questioning her faith after a shocking diagnosis. Written by lecturer and songstress Fflur Dafydd, the finale me in a flood of tears as we said goodbye to one of the most original dramas ever shown in any language.

Carys Eleri of "Parch" fame

If you’re looking for something edgier from a wholly original Welsh script today, then give Merched Parchus (Respectable Women) a go. Originally shown as a bingeworthy 
boxset of 8x15’ on Clic, it features the (mis)adventures of newly dumped Carys (excellent actress and writer Hanna Jarman) and her three friends, weaving their way around the tequila-soaked streets of the capital, broken and newfound relationships, insta-bitching, awful media parties and book launches, and the perils of returning home to live with mam. The episode of Carys’ time on a creative writing course in a gothic mansion with other odd bods, certainly rang true here as someone often plagued with writers block and a blank computer screen. With a mixture of pitch black humour, blue language, Cymraeg pop culture references (Mr Urdd! Catrin Beard! Clwb Ifor!), podcasts of American serial killers, and empathy laden characters, you will – trust me – be well and truly hooked. It looks and sounds unlike anything shown on S4C in recent times, and should appeal to fans of Fleabag, Girls and more.

And that shocking but inevitable ending is screaming for another series.

Here’s hoping S4C sells this fantastic series in its original format, like the excellent Bang (about Port Talbot siblings on either side of the law, repeated on BBC One Wales, 10.20pm Saturday 25th May onwards) rather than another back-to-back production where the Welsh version plays a frustrating second fiddle to the English.

Mwynhewch/Enjoy!

Fantastic Four - Mari Beard, Sion Ifan, Hanna Jarman, Mali Ann Rees

Merched Parchus

cynyrchiadau ieie productions

main cast:

Carys – Hanna Jarman

Lowri – Mari Beard

Siriol – Mali Ann Rees

Dan – Siôn Ifan

Menna – Nia Caron

Ben – Berwyn Pearce

Cai – Emily Burnett

Emyr – Gruffudd Glyn

Phil – Iestyn Arwel

Tom – Tom Rhys Harries

written by: Hanna Jarman + Mari Beard
producer: Alice Lusher
director: Claire Fowler

                                         S4C outside Wales:                                          

Virgin TV - 166

Freesat - 120

Sky - 134

Watch S4C online on:

S4C website

S4C app for iPhone

Clic app for iPad

S4Wales

Wnes i ’rioed feddwl bod Port Talbot yn gymaint o bictiwr. O’r tyrrau dur sy’n gefnlen i draeth melyn epig Aberafan i’r cymoedd gleision uwchlaw’r mwg a’r M4, a hyd yn oed colofnau concrid y draffordd fawr brysur - mae gwaith camera Bang yn hynod drawiadol. Cyfres newydd nos Sul yn slot sanctaidd y ddrama Gymraeg am naw. Nid saga sgleiniog fel Teulu mohoni na chyfres noir-aidd arall waeth beth ddywed Llais y Sais - ond cyfres drosedd-deuluol. Sam a Gina, brawd a chwaer ar begynau gwahanol mewn bywyd - y naill (Jacob Ifan) yn weithiwr warws anfoddog sy’n ysu am bach o rym a chyffro yn ei fywyd pan ddaw gwn anghyfreithlon i’w feddiant, a’r llall (Catrin Stewart) yn blismones uchelgeisiol sy’n ymchwilio i lofruddiaeth a achoswyd gan y cyfryw wn. Ac yn y cefndir, cysgod marwolaeth eu tad a saethwyd yn farw ar y traeth o flaen Sam y bychan, a’r gwrthdaro cyson â’r Sgotyn a bwli o lysdad er gwaetha ymgais y fam lywaeth (Nia Roberts) i gadw heddwch. Bu Gillian Elisa yn serennu fel mam-gu neu “Nani” ddi-lol y teulu i ddechrau cyn marw’n ddisymwth - bechod, achos yn bersonol, hi oedd un o’r prif resymau dros wylio yn y lle cyntaf. Ac mae staff yr heddlu (o Gareth Jewell i Suzanne Packer) yn ategiad dwyieithog difyr i’r cyfan. Cyfres ddwyieithog, felly, nid fersiwn gefn-wrth-gefn fel y ditectif nid anenwog hwnnw o’r Borth. Gyda llaw, ai fi ydio, neu oes angen i swyddfa heddlu Cwm Afan fuddsoddi’n sylweddol mewn bylbiau golau? Mae llawer o’r golygfeydd hynny fel bol buwch.

Bu cryn heip am iaith Bang, yn enwedig y golygfeydd helaeth o Saesneg fel sy’n fwy naturiol i’r De diwydiannol. Yn y blyrb cyhoeddusrwydd, roedd llawer o’r cast a’r criw fel y cynhyrchydd Catrin Lewis Defis yn brolio mai fel hyn ’dyn ni’n siarad yn y Gymru fodern. Cymysgedd o frawddegau Cymraeg a Saesneg, Wenglish hyd yn oed. Hmm. Llansawel falle, bendant ddim Llanrwst na Llanllwni. Meddai’r Fonesig Lewis-Defis:

“I think we switch really naturally between both languages and it shows the way that Wales and the Welsh language is today.

“It’s brilliant because we can take the Welsh language further, rather than making an excuse for it and dubbing it in English, we’re going to take the Welsh out there with the English and that makes this project really fresh and innovative.”

Dadl yr awdur Roger Williams (Caerdydd, Pobol y Cwm, Tales from Pleasure Beach ac enillydd gwobr BAFTA Cymru am Tir) oedd mai portreadu iaith Cymry’r De ôl-ddiwydiannol – a chyda bron i hanner dwsin o ysgolion cynradd Cymraeg yn ardal Castell-nedd Port Talbot a bwriad i agor ysgol gyfun Gymraeg gynta tre’r dur, does dim amau’r diddordeb a’r brwdfrydedd lleol.  ’Sdim dwywaith am frwdfrydedd y di-Gymraeg dros y gyfres hefyd, a barnu oddi wrth ymateb y twitteratis.  Ond – ac mae hwn yn glamp o ‘ond’ – os mai ceisio efelychu iaith y stryd mae Bang, yna mae’r sinig ynof yn dweud mai’r iaith fain fyddai cyfrwng cyfathrebu’r stad gownsil a swyddfa’r heddlu. Dyna sefyllfa drist ein hiaith yn yr unfed ganrif ar hugain.  Ond byddai rhywun yn dweud bod Pobol y Cwm yn afrealistig hefyd, wrth i’r iaith edwino fwyfwy yng Nghwm Gwendraeth sy’n sail i’r gyfres sebon hirhoedlog.  A fyddai cymeriadau fel Mark Jones a Debbie, a’r to iau fel Sioned, Dani, Tyler, Chester a Hanna yn siarad Cymraeg â’i gilydd?  Yn sicr, mae iaith y thesbians ar wefannau cymdeithasol yn ategu fy amheuon.

Hawdd cytuno felly ag ofnau  Sioned Williams yn Barn fis Hydref  “... mae S4C yn agor y drws i fyd dwyieithog a fydd – os yw’r gyfres yn llwyddiannus – yn anodd ei gau. Ai ‘adlewychu realiti holl gymunedau Cymru yw pwrpas S4C, fel yr awgrymwyd yn y noson lansio, neu ai creu arlwy yn y Gymraeg ar eu cyfer?”

Efallai mai lle BBC Wales ydi darlledu Bang - cyfle i normaleiddio’r Gymraeg mewn cyfres fwyafrifol Saesneg. Lol botes oedd creu sawl fersiwn o Hinterland i blesio cynulleidfaoedd S4C, BBC Wales Seisnig ac yna BBC Four fwy eangfrydig sydd wedi hen arfer â darlledu dramâu Ewropeaidd ag isdeitlau Saesneg ar y sgrin. Ar y llaw arall, diolch i dduw am S4C fel yr unig sianel o Gymru sy’n portreadu bywyd y genedl gyfoes ar ffurf drama. Pryd mewn difri calon oedd y tro diwethaf i BBC Wales wneud hynny?  Belonging wyth mlynedd yn ôl? A na, tydi The Indian Doctor llawn stereoteipiau blinderus o Gymru’r pyllau glo ddim yn cyfri...

A pheidiwch â dechrau gydag adran ddrama ITV Cymru Wales.

Mae Bang eisoes wedi denu diddordeb gan Wlad y Basg, Lloegr ac ambell AS, ac wedi’i gwerthu i orsaf SVT Sweden. Dw i’n mwynhau’r cyfuniad o’r cyffro a’r elfennau teuluol, mae’r ddeialog yn tipyn mwy credadwy na fuodd Y Gwyll erioed, a’r ddau brif actor ifanc yn llywio’r cyfan yn llwyddiannus fel cymeriadau ’da ni’n wir falio amdanyn nhw. 

Ond mae angen i S4C feddwl hefyd am gynulleidfa graidd nos Sul hefyd, a darparu drama mwy draddodiadol ar eu cyfer sy’n sicrhau ffigurau gwylio uwch na chaiff Bang, 35 Diwrnod et al fyth.