Iawn, boi?

Tydi 2010 ddim yn fis oed eto, ond dw i eisoes wedi gweld un o uchafbwyntiau teledu’r flwyddyn. Bethan Gwanas yn dysgu rhywfaint o Gymraeg i lond dosbarth o blantos Nigeria cyn eu tywys allan i’r awyr agored i gydganu a dawnsio’n wyllt i ‘Ddawns y Glaw’ gan Anweledig. Golygfa gofiadwy arall oedd hwnnw o griw mewn cit pêl-droed (Beth? Dim cit rygbi gan awdures Amdani?) Ysgol y Gader Dolgellau yn chwarae gêm fywiog iawn ar gae garw a llychlyd. Gallai’r gyflwynwraig a’r awdures werthu crysau-t “Iawn, boi?” neu “Asiffeta!” i gyd-fynd â’i dyddiadur newydd a gaiff ei lansio yn yr haf, yn seiliedig ar atgofion a phrofiadau arbennig Gwanas i Gbara. Croeso i’r cwmni anfon cyfraniad bach am yr awgrym…

Mewn cyfres ddwy ran, dychwelodd Bethan i’r pentref bach diarffordd hwnnw yn Niger State a greodd gymaint o argraff arni fel athrawes Saesneg i wasanaeth gwirfoddol dramor y VSO chwarter canrif yn ôl. Doedd rhai pethau heb newid dim, a dim sôn am gyfleustodau’r byd modern o hyd. Tipyn o gamp i griw ffilmio Telesgop, decini! Roedd hi’n dal i orfod teithio yno mewn canŵ, a’r pentrefwyr yn dal i ddisgwyl am drydan a dŵr tap. Roedd hen gartref concrid Bethan bron yn adfail, a’r hen ddosbarth y bu’n dysgu ynddo yn gragen wag. Ond diolch byth, roedd yna floc dosbarthiadau newydd yno bellach, lle cafodd Bethan y wefr o ddysgu am y tro cyntaf ers 1986. Ond y tro hwn, cyfaddefodd ei bod yn “nacyrd” ar ôl gweithio yn y gwres llethol. Ac roedd Bethan yn ddigon gonest i gyfaddef bod hyd yn oed y plantos gorfrwdfrydig a heidiai ati yn niwsans fel y mosgitos di-baid wrth iddi chwilio am gornel dawel i fyfyrio a ’sgwennu. Roedd hon yn rhywbeth amgenach na thrip Michael Palin-aidd yn unig - roedd hefyd yn siwrnai bersonol o boenus, wrth i’r gyflwynwraig grïo’n gwbl agored o flaen camera. Rhwng atgofion am Katie, ei chyd-athrawes Seisnig i’r carn a laddwyd mewn damwain car yn 24 oed, a’r euogrwydd o gefnu ar blant a oedd yn dibynnu cymaint arni am ddysg a dealltwriaeth o’r byd mawr, mi agorodd y llifddorau fwy nag unwaith. Hynny a’r cais syfrdanol gan gyn-ddisgybl arall wedyn, Omar, i “Miss Bethan” fynd â’i fab 14 oed yn ôl i Gymru gyda hi er mwyn gwella’i addysg. Sefyllfa gwbl amhosibl, heblaw i Fadonnas y byd wrth gwrs.

Pluen arall yn het rhaglenni dogfen S4C. Gwych.

Glaw a hi-hi-hindda!

Plismyn Drama

Blwyddyn newydd, cyfresi drama newydd. Ydy, mae’r cliché am fysus yn wir. Rych 'chi’n aros tan Sul y Pys, ac yn sydyn reit, mae yna ryw hanner dwsin yn cyrraedd yr un pryd. Cyfresi ditectifs ydy’r rhan fwyaf ohonynt, a dwi wrth fy modd. Wrth gwrs, mae eu safon a'u sylwedd yn amrywio o’r gwych i’r gwirion, ond maen nhw'n dihangfa braf ar y soffa wedi diwrnod caled o waith. Y ffefryn personol ydy fersiwn Syr Ken Branagh o’r Llychlynnwr lleddf hwnnw, Wallander. Anghofiwch am y diffyg hiwmor, mae yma greu awyrgylch ffantastig, gyda’r golygfeydd sinematograffig, dow-dow, o dir a môr Sweden mewn arlliw parhaol o lwydfrown. Diawch, bron y gallwch deimlo gwynt main y Baltig yn mynd drwyddoch chi wrth wylio hon. Dim ond cyfres fer dair pennod gewch chi, felly cofiwch am yr olaf nos Sul nesa!

Nos Lun wedyn, mae un o lwyddiannau adran ddrama ITV (ydy, mae'r ffasiwn beth yn bod!) yn dychwelyd am ail gyfres, Law & Order UK, sy’n seiliedig ar gyfresi poblogaidd ugain mlwydd oed o’r Unol Daleithiau. Drama dwy ran ydi hi mewn gwirionedd - gyda’r hanner cyntaf yn dilyn ymchwiliad dau dditectif (Jamie Bamber a’r comedïwr Bradley Walsh, sy’n syndod o dda) i achos arbennig cyn arestio rhywun, a’r ail hanner yn olrhain yr achos hwnnw mewn llys barn (gyda Freema Doctor Who Agyeman fel y gyfreithwraig). Gyda stori unigol bob wythnos, mae’n ddelfrydol i’r sawl heb yr amser/awydd/amynedd i ddilyn saga dros chwe wythnos.

Nos Fawrth, mae ail gyfres Survivors yn dal i fyny efo criw o bobl (dosbarth canol, ystrydebol, braidd yn annoying) sy’n cecru, caru a rhygnu byw ar ôl i 99% o boblogaeth Prydain banicio i farwolaeth yn sgil eira drwg (jôc), naci, farw o feirws byd-eang. Lol botes wrth gwrs (ac eto…?), ond dihangfa lwyr am awran dda. Ac mae’n ymddangos fod y gyfres yn mentro i fyd Lost wrth i’r cymeriadau ddod ar draws cardiau post amheus sy’n cynnwys ddieithr. Os byddaf yn colli amynedd fel y saga Americannaidd honno â’i heirth gwynion ar ynys drofannol, gallaf wastad droi i Channel 5 am gyfres newydd o CSI. Yr un gwreiddiol, gorau, o Vegas wrth gwrs.

Nos Iau a nos Wener wedyn, mae hen ffefryn arall yn dychwelyd am drydedd gyfres ar ddeg. Ydy, mae trindod Silent Witness yn edrych mor glam ag erioed wrth daclo llofruddiaethau, anwybyddu pob rhybudd call a synhwyrol gan y glas, neidio i'r gwely efo rhai dan amheuaeth, a thorchi llewys gwaedlyd yn eu labordai gwyn-a-gwydrog über fodern. Mae’r plot mor dros ben llestri ag arfer, ond mae’n ddifyr ac yn edrych yn dda. A dwi eisiau fflat swanc fel un Harry Cunningham! Ac er bod Dr Sam Ryan (Amanda Redman) wedi hen adael y gyfres, mae parodi French and Saunders yn dal i godi gwên...

Pedair wal Geltaidd

Prinder halen! Ffyrdd ar gau! Silffoedd siopau gwag! Oerach na’r Arctig! Disgyblion yn methu sefyll arholiadau! Jonathan Ross yn gadael y Bîb! Perygl i gyflenwadau nwy! Ydy, mae’r wasg a’r cyfryngau yn eu helfen yng nghanol hysteria’r rhew a’r eira mawr, ac yn pledu panig o bob cwr. Roedd darllenwyr newyddion pe baent wedi’u gorchymyn i switsio i’w stumiau mwyaf syber wrth adrodd am y diweddaraf o’r byd mawr gwyn. Diawch, roedd hyd yn oed Garry Owen yn chwerthin llai na’r arfer. Roeddwn i’n deffro am saith i glywed criw’r Post Cyntaf yn adrodd rhestr ysgolion y de oedd ar gau, ac yn gadael y tŷ awr yn ddiweddarach i restr ddi-baid ysgolion siroedd Fflint a Dinbych. O leiaf chlywson ddim mwy am faniffesto etholiadol David Cameron. Cefais fy nghorddi droeon gan ddarllenwyr newyddion mympwyol y BBC, a oedd yn mynnu dweud Sir Gaer am Cheshire yn hytrach na Swydd am shires traddodiadol Lloegr. Swydd Gaer dros y ffin, a Shir Gâr am y gorllewin gwyllt. Dyn â ŵyr beth oedd barn y diweddar Athro Hywel Teifi Edwards am safon Radio Cymru'r dyddiau hyn, ond cafwyd teyrngedau hyfryd iddo gan yr orsaf dros y Sul - rhwng ailddarllediad o’i gyfweliad gyda’r dihafal Beti George ar Beti a’i Phobol o faes Prifwyl Llanrwst 1989, ac atgofion melys Dei Tomos a’i westeion cyn ailddarlledu ei ddarlith olaf o’r Bala y llynedd. Bydd chwith mawr heb ei gyfraniadau byrlymus i raglenni eisteddfodau’r dyfodol.

"Yec'hed Mat!"

Gyda'r gaea'n dal i frathu, mae’n naturiol meddwl am wyliau mewn gwledydd pell a phoeth. Neu ychydig yn nes adref, yn y dyddiau darbodus sydd ohoni. A dyna’r syniad y tu ôl i Tocyn, cyfres newydd sbon “sydd yn cynnig syniadau di-ri am wyliau difyr a fforddiadwy yn y rhanbarthau Celtaidd” yn ôl broliant y wefan. Dros yr unarddeg nos Fercher nesaf, bydd Aled Sam ac Alex Jones yn crwydro’r Alban, Iwerddon, Ynys Manaw a Chymru fach drosom ni. Y gyrchfan gyntaf oedd Llydaw, gwlad sydd wastad yn fy swyno wrth wrando ar Meic Stevens yn crwydro ar hyd Rue St Michel a Douarnenez. Yn anffodus, ni lwyddodd y rhaglen i’m sbarduno i ddal fferi yn y gwanwyn. Roedd Aled ac Alex yn mwynhau’u hunain gymaint nes anghofio amdanom ni’r gwylwyr gartref. Do, fe gawsom gipolwg sydyn iawn ar strydoedd culion godidog St Malo a Dinan, ond fe welsom llawer iawn mwy o Alex ym marchogaeth, Aled yn helpu i fwydo moch, a’r ddau yn cadw reiat mewn ysgol goginio. Roedd gormod o stamp y chwaer-gyfres, 04 Wal: Gwestai’r Byd, ar hon wrth i Aled Sam ein tywys o gwmpas y gîte ar fferm Bell Vue. A heb rifau ffôn na gwefannau defnyddiol ar ddiwedd y rhaglen na’r wefan, doedd dim modd cael rhagor o fanylion am y llefydd dan sylw.

Efallai ’mod i’n dal i hiraethu am ddyddiau Pacio…

Dolig iasol

Waeth i mi fod yn onest ddim. Colofn adolygu llyfrau ddylai hon fod. Rhwng nofelau Cefin Roberts, Caryl Lewis a Sian Owen, roedd yna ddigon i ’nghadw’n ddiddan heb y teli bocs dros yr ŵyl. Oherwydd diffyg amser ac amynedd, a mwy o flas ar gwmni teulu a ffrindiau, ychydig iawn o wylio fuodd dros y Nadolig a’r Calan. Mae Doctor Who yn dal yng nghrombil y peiriant recordio. A hyd yn oed ar ôl eistedd o flaen tân, roedd gan y Bod Mawr syniadau eraill. Fe daflodd dŵr oer rhewllyd ar obeithion criw Sgorio o ddarlledu’r gêm gwpan fawr rhwng Caerdydd a Bryste. A diolch i’r eira mawr, ni welais ddiweddglo tyngedfennol un o uchafbwyntiau’r gwyliau i mi. Mae’n draddodiad gan y BBC bellach i gyflwyno stori ysbryd hen ffasiwn dros y Nadolig, ac eleni, cawsom addasiad o A Turn of the Screw gan Henry James - hanes merch ifanc sy’n gwarchod brawd a chwaer amddifad mewn hongliad o hen blasty gothig yn y wlad, wedi’r Rhyfel Mawr. Gyda dirgelwch ynghylch marwolaethau cyn-athrawes y plant a gwas ifanc sinistr y stad, a chyfrinachau a seiniau amheus ym mhob twll a chornel tywyll o’r tŷ, dyma’r cynhwysion perffaith ar gyfer awr a hanner iasol. Ond rhyw bum munud cyn y diwedd, dyma’r trydan a’r teli yn diffodd mwya’r sydyn, a’m gadael yn crynu fel deilen yn y lolfa bol buwch. Diolch i’r drefn am wasanaeth iplayer er mwyn gwylio’r olygfa gloi ychydig ddyddiau wedyn. Gefn golau dydd wrth gwrs.

Doedd dim angen defnyddio gwasanaeth cyfatebol S4/Clic, gan fod cymaint o raglenni’r sianel i’w gweld dro ar ôl tro ar ôl tro. Wedi dweud hynny, cefais gip hwyr ar sioe arbennig PC Leslie Wynne gerbron cynulleidfa Cricieth, a chael fy siomi braidd. Efallai mai’r dewis o westeion oedd ar fai (neu’r ffaith na chawsant fawr o gyfle i siarad!), neu’r defnydd diangen o “deulu’r” cyflwynydd megis Madge, seidcic Dame Edna ers talwm. Yn wir, fe chwerthais fwy am ben y sgetshis byrion o boptu’r hysbysebion. Efallai ei bod hi’n bryd iddo roi’r gorau iddi, fel ‘Dic’ Brunstrom ei arwr hoff. Clywais ganmol garw am ffilm gomedi Ar y Tracs, gyda llawer yn dweud y byddai’n well fel adloniant i’r teulu cyfan ar noson Nadolig yn hytrach na Ryan a Ronnie a oedd yn apelio fwy at yr hen do hiraethus. (Ac fel arfer, roedd hi’n dymor ewyllys drwg ym myd yr operâu sebon, rhwng llofruddiaeth ar Eastenders, stori canser y fron ar Coronation Street, a Hywel a Ffion Llywelyn yn boddi’r Bala wrth grïo a ffarwelio â’r ferch fach nad oedd yn ferch iddynt wedi’r cwbl yn Pobol y Cwm.

Dwi’n meddwl yr af i’n ôl at y nofelau.

A’r uchafbwyntiau prin eraill? Rhaid rhoi mensh i Gavin and Stacey wrth gwrs, rhwng ymweliad â thraeth Ynys y Barri rhyfeddol o braf ym mhennod noson Nadolig ac yna’r Briodas Fawr ar nos Galan, gydag ymddangosiadau arbennig gan Noel Hear’say (dêt Doris) a John Prescott(!!) fel cyn-gariadon niferus Nessa, y reid anfarwol ar gefn trelar i’r eglwys, a’r gerddoriaeth gefndir yn dwyn i gof priodas Scott a Charlene flynyddoedd maith yn ôl! Roedd ffrwyth llafur arall Ruth Jones, A Child’s Christmases in Wales yn ddigon difyr er nad yn ffantastig, ond yn cynnwys ambell berl o orffennol pell ’86(!) gyda gornest Hungry Hippos a’r diflastod diddiwedd o ddisgwyl i gemau cyfrifiaduron Sbectrum lwytho. Ond y pleser annisgwyl oedd dod ar draws Knowing Me Knowing Yule ar BBC2 rhyw noson, gyda Steve Coogan ar ei orau gyda’i greadigaeth gomig erchyll Alan Partridge, cyflwynydd sioe siarad anwleidyddol gywir a DJ Radio Norwich.

A-ha!