Crofty a chynganeddu

Ymddiheuriadau cyn cychwyn. Mae’n amhosibl sgrifennu colofn adolygu heb gyfeirio at raglenni sy’n destun dathlu neu ddiawlio ar hyn o bryd. Ydy, mae mapolgamau’r haf wedi cychwyn go iawn. Mae llygaid y byd ar Dde Affrica, sy’n golygu fod gemau fel Ghana v Awstralia hyd yn oed yn denu biliynau o wylwyr ym mhedwar ban. Ac mae rhaglenni newyddion BBC, ITV a Sky yn colli pob pen rheswm wrth lapio’u hunain ym maner San Siôr a rhoi’r flaenoriaeth i garfan o filiwnyddion Fabio Capello cyn unrhyw stori am newyn, ddaeargryn neu fom car arall yn y Dwyrain Canol. Ac er bod tîm Tosh yn absennol fel arfer, mae’n drueni nad oes yna ongl Gymraeg i’r gystadleuaeth. Iawn, mae cyn-ymosodwr Cymru, Iwan Roberts wrthi’n ffilmio rhaglen arbennig o Dde Affrica ar gyfer Y Byd ar Bedwar, ond meddyliwch pa mor boblogaidd fyddai rhaglen gloriannu wythnosol gan griw Sgorio neu fersiwn teledu o Ar y Marc, seiat drafod y bêl dron ar Radio Cymru bob bore Sadwrn? Tipyn mwy poblogaidd, heb os, nag uchafbwyntiau gem y Gwyddelod a’r Crysau Duon a ddarlledwyd yn ystod yr oriau brig nos Sadwrn diwethaf. Twt twt, S4C.

Ar y llaw arall, rhaid canmol y Sianel am ddangos gemau cartref Morgannwg yn fyw ar raglen Criced (Tinopolis). Gemau ugain pelawd sy’n para rhyw deirawr, hynny yw, nid cyfresi tri diwrnod traddodiadol. Cyn hyn, toedd y gamp ddim yn apelio rhyw lawer, gyda’r ddelwedd ystrydebol o gynulleidfa geriatraidd mewn hetiau panama yn mwynhau cwrw chwerw cynnes a brechdanau ciwbymber wrth wylio’r gamp ar lain pentref Spiffing-upon-Thames. Ystrydebu? Moi? Ond beth a welais oedd chwaraewyr mewn lifrai llachar, cerddoriaeth bop uchel yn dathlu pob rhediad da, a phobl a phlant yn mwynhau awyrgylch parti yng Ngerddi Sophia. Criced “ar ffurf ffresh, ffrenetig, ffwrdd-â-hi” ys dywed Alun Wyn Bevan ar wefan www.s4c.co.uk/criced (DS: diweddarwch hi os gwelwch yn dda!). A diolch i dîm proffesiynol o gyflwynwyr fel Angharad Mair a gohebwyr fel John Hardy, Huw Eic a’r dyfarnwr profiadol Jeff Evans, roedd yna ddigon i addysgu a diddanu newydd-ddyfodiaid fel fi. Mae Steffan Rhodri yn llwyddo i gael gafael ar amrywiaeth o siaradwyr Cymraeg yn y dorf, a chyflwynwraig chwaraeon Radio Cymru a Five Live, Dot Davies, yn holi chwaraewyr y ddau dîm - gwaith diddiolch ar brydiau, yn enwedig wrth holi Jamie Darlympe, capten sych y Dreigiau! Elfen ddifyr arall yw’r ffaith y gallai’r gwylwyr gartref anfon negeseuon ‘trydar’ neu e-bostio termau newydd Cymraeg at y gamp, neu farddoni gyda sylwebwyr gwadd fel yr Archdderwydd T James Jones. Ble arall yn y byd y cewch chi gyfuniad o griced a chynganeddu croes o gyswllt gydag ‘n’ wreiddgoll?

Tua'r gorllewin

Ddydd Sadwrn diwethaf, roeddwn i’n difaru. Difaru nad oeddwn i yno yng nghanol miloedd o gyd-Gymry yn mwynhau’r hwyl heintus yng ngwres tanbaid Mehefin. Na, nid Stadiwm y Mileniwm yn gwylio’r crysau cochion yn colli o drwch blewyn Sbringbok eto fyth, ond Llanerchaeron. I’r sawl ohonom na fentrodd i Costa del Ceredigion, roedd rhaglenni dyddiol rhagorol S4C yn gwbl hanfodol. Er mai cwmni gwahanol oedd yn gyfrifol am yr arlwy eleni - Avanti yn lle Hanner-Hanner - roedd yr hen stejar ddibynadwy Nia Roberts yma o hyd. Druan ohoni hefyd, yn gorfod llywio’r rhaglenni dyddiol mewn stiwdio digon tywyll ac anghynnes, tra bod Heledd Cynwal yn rhydd i grwydro’r maes heulog yn y rhaglenni uchafbwyntiau nosweithiol. Cafodd Mari Grug secondiad o’r swyddfa dywydd i lenwi sgidie arferol Alwyn Humphreys a’r llyfr testunau, a’r ddau fyrlymus Mari Lovgreen a Trystan Ellis-Morris yn bachu ar berfformwyr bach a mawr. Braidd yn rhy fyrlymus ar brydiau, wrth i Trystan fynnu bod pob giang o blant yn sgrechian gweiddi am y gorau gefn llwyfan. Diolch byth am y botwm ‘mute’. Ac unwaith eto, mae gen i’r un hen gŵyn ynglŷn â diffyg creadigrwydd a chlyfrwch yr holwyr - does dim byd gwaeth na chlywed yr hen gwestiwn difflach “sut ti’n teimlo?” dro ar ôl tro ar ôl tro. Ac roedd y cythrel cystadlu’n amlwg erbyn y noson olaf, gyda chriw’r Waun Ddyfal, Caerdydd, yn prysur ddatblygu’n rhyw ‘LanaethwyCF1aidd’ arall, fel y rhai i’w curo ar bob cyfri. Diawch, fe aeth hi’n ymryson mewnol erbyn y diwedd, gyda Chôr Waun Ddyfal ‘A’ yn mynd ben-ben â Waun Ddyfal ‘B’. Ond y Cardis oedd gwir enillwyr yr wythnos, gyda phawb yn canmol y lleoliad a’r awyrgylch a’r croeso hyfryd. Mi gawn nhw fwy o gyfle i frolio mewn mis, fel sir nawdd y Sioe Fawr. Gobeithio y bydd Mari Grug wedi trefnu tywydd cystal bryd hynny hefyd.

Aeth rhai o gymeriadau Pobol y Cwm i Steddfod yr Urdd hefyd, fel sy’n arferol bellach ers sawl blwyddyn. Pob clod i’r cynhyrchwyr am gyflwyno mwy o naws gyfoes i’r gyfres sebon trwy ffilmio a darlledu penodau ‘byw’ i bob pwrpas. Cafodd pentrefwyr Cwmderi seibiant rhag swnian di-baid Ffion Llywelyn (Bethan Elis Owen), wrth iddi daro ar draws ei chyfnither Nesta (Catrin Mara) ar y Maes. Er bod y ddwy wedi rhannu Hywel a Cai rhyngddynt, ac wedi torri calonnau’i gilydd dros Lleucu fach, roeddynt i’w gweld yn ffrindiau mynwesol erbyn y diwedd. Rhyfedd faint o les mae paned neu ddiferyn o rywbeth cryfach yng nghaffi Mistar Urdd yn ei wneud i rywun. Rhyfeddod arall yw disgwyl inni gredu bod twpsod fel Mark Jones, Debbie a Colin wedi bathu sloganau ffraeth fel ‘Carudigion’ ac ‘Aeronig’ ar gyfer eu busnes crysau-t. Do, fe lwyddodd cwmni ‘Crys T a Fi’ i werthu’u cynnyrch i greaduriaid gwirion fel Hywel Gwynfryn. Go brin fod criw ‘Cowbois’ yn poeni.

Sioe Shân

A hithau’n wythnos Eisteddfod yr Urdd yng Ngheredigion, mae’n addas iawn fod ail gyfres un o divas mwya’r sir yn rhan o arlwy nos Sul yma. Ydy, mae’r ferch ffarm hynod boblogaidd a dawnus o bentref Ffarmers ddychwelyd i godi’r to yn Shân Cothi. Newyddion da i’r miloedd o ffans ac i ffigyrau gwylio S4C felly. Ond tybed ydy’r £2 filiwn o dolc cyllidebol gan lywodraeth ConDem wedi dechrau dweud ar y Sianel, gan fod y gyfres hon hanner awr yn llai na’r un gyntaf? Dim hanner digon o arian i fforddio’r gwestai lleol a rhyngwladol efallai? Neu efallai fod y gantores yn rhy brysur yn carthu’r stablau i wastraffu gormod o amser ar y bocs bach? Beth bynnag am hynny, mae’r fformat yr un fath. Celfi swmpus a siandelïers sy’n fwy addas i Balas Versailles na stiwdios Croes Cwrlwys, cerddorfa Nick Davies yn y cefndir, cynulleidfa hynod frwdfrydig a swnllyd, a sgwrs a chân gyda gwesteion arbennig bob wythnos.

Rhydian Roberts a Margaret Williams fydd yn rhannu’r llwyfan gyda Shân yn y rhaglen gyntaf. Mae’r bariton o Bontsenni â’r llais grymus a’r gwallt gwyngalchog yn wyneb cyfarwydd ar raglenni Cymraeg bellach. Ac er nad yw’r snobs operatig mor garedig tuag ato oherwydd ei gysylltiadau â Simon Cowell ers dyddiau’r X Factor, does dim pall ar ei boblogrwydd. Bydd yn ymddangos yng nghyngerdd Prifwyl Blaenau Gwent yr haf hwn cyn mynd ar daith gyda’i sioe gerdd gyntaf, War of the Worlds, gyda Jason Donovan o bawb. Dim ond sgwrs pum munud gawn ni rhyngddo â Shân Cothi, gwaetha’r modd, gan gynnwys hanes yr anaf rygbi yng Ngholeg Llanymddyfri a’i arweiniodd at yrfa gerddorol yn hytrach na gyda’r Gweilch, enillwyr haeddiannol cynghrair Magners nos Sadwrn diwethaf. Byrfyfyr braidd ydi’r cyfweliad gydag un o genod enwocaf Bryngwran hefyd (“dyw Joan Collins ddim ynddi!”), sy’n trafod ei gyrfa deledu dros yr hanner canrif diwethaf nghwmni mawrion fel Stuart Burrows a Ryan a Ronnie. Byddai wedi bod yn braf clywed ychydig mwy o straeon y dyddiau arbennig hynny, ond mae Heledd Cynwal eisoes wedi bod ar y trywydd hwnnw yn y gyfres sentimental boblogaidd Cofio. Ond y gân nid y geiriau sy’n bwysig yma, ac rwy’n siŵr y bydd darnau o Farbwr Sevilla a Don Giovanni yn plesio’r operagarwyr. Bydd y pianydd Llŷr Williams a’r soprano Lesley Garret ymhlith gwesteion y dyfodol. Ond yn bersonol, mi fyddaf yn cadw llygad am ymddangosiad un arall o divas y Gymru gyfoes - Cerys Matthews!