Walis y Weiarles

... Ifan Evans, DJ nos Wener yn dangos ei ymwybyddiaeth lawn o’r sin werin gyfoes trwy gyflwyno band Lisa Jên fel “Naw Bach”...

… Leri Siôn yn holi Cymro fu’n rhan o daith feics noddedig Lawrence Dallaglio rownd y 6 Gwlad, gan gynnwys “ardal afonydd yr Eidal”. Italian Riviera am wn i.

Be' sy'n drewi?

Gwyneth, Gwyneth, Gwyneth. Beth gythraul ddigwyddodd i Lisbeth Salander Cwmderi, a fu’n bwlio Dai Sgaffalde a dychryn Anti Marian gyda’i pharlwr tatŵs a’i beicars mawr blewog ers talwm? Yr unig gyffro yn ei bywyd heddiw ydi gwrando ar swnian carwriaethol Sheryl, gwylio fideos Tecwyn y Tractor hefo Gwern bach, lladd Brandon a rhoi indian head massage i Gwynfor a Madge. Woooooow!! Dal sownd am eiliad. Lladd Brandon?! Ie, wedi misoedd o amau Garry Monk, Dani a Brandi, mae storïwyr Pobol y Cwm wedi penderfynu mai Gwyneth losgodd fflat y siop sglods – a Brandon druan – yn golsyn. Hyn er gwaetha’r ffaith iddi fyw gyda’i chydwybod a gwenu’n ddel ar Britt Monk am fisoedd, a gadael i’w gwraig Yvonne bydru yn Cell Block H drosti. Do, cafodd llawer eu syfrdanu gan gyfaddefiad mawr wythnos diwethaf. Yn anffodus, mae’r trobwynt yn drewi o straeon anghredadwy, allan o gymeriad, Eastenders, ac mewn perygl o brofi amynedd ffyddloniaid y Cwm i’r eithaf. ’Sdim dwywaith y bydd Llinor ap Gwynedd yn actio o’i gorau, ond mi fydd hi’n dipyn o gamp disgwyl i ni gydymdeimlo â Gwyneth Jones y llofrudd yng nghanol brwydr arall yn erbyn canser.

Mi dagais ar fy swper nos Iau diwethaf o glywed Ifor ap Glyn yn dweud rhywbeth am “sianel garthu”. Nid cyfrannu ar Sam ar y Sgrîn oedd o, ond cyfeirio at doiledau cynnar y Rhufeiniaid yng nghyfres ddogfen newydd Tai Bach y Byd. Cyfeirio’n orfanwl ar brydiau hefyd, wrth i’r Prifardd ddisgrifio a dynwared arferion lle chwech drwy’r oesau, o bobl yn gwneud nymbar tŵ drwy dyllau uchel ym muriau castell Conwy (yn yr oesoedd canol, nid heddiw – gobeithio!) i fyddigions Dinbych y Pysgod yn defnyddio gwlân defaid i sychu eu pen olau yn oes y Tuduriaid. Ond yng nghanol obsesiwn od y cyflwynydd, roedd ambell ffaith ddiddorol a chwbl newydd o fyd hanes - fel Drewdod Mawr Llundain 1858, canlyniad blynyddoedd o ollwng carthion dynol i’r afon Tafwys, a olygai fod Aelodau Seneddol yn gorfod siarad drwy hancesi sent yn San Steffan. Mae’n dal i ddrewi heddiw, diolch i Jeremy Hunt a’i debyg. Dyma gynhyrchiad gwahanol ar y naw gan Gwmni Da sydd wedi creu fersiwn Saesneg The Toilet: An Unspoken History ar gyfer BBC Four. Anodd ei stumogi? S4C yn mynd ’lawr y pan? Penderfynwch chi. Bechod bod nifer wedi troi eu trwynau ar y gyfres oherwydd y testun toiledol. Mi rof gynnig ar y dair rhaglen arall, gan sicrhau na fydda i’n swpera adeg ymweliad ap Glyn â Bangladesh…

Sôn am gydgynhyrchiadau, beth am ddrama o safon ryngwladol rhwng S4C a’r BBC? Mae gen i chwilen yn fy mhen ers oes. Mae’r olygfa’n agor un noson oer o Ebrill, pan fo goleuadau Pont Hafren yn diffodd am hanner munud. Pan ddaw’r trydan yn ôl, mae bosys y bont yn dychryn o weld corff wedi’i adael union hanner ffordd ar ffin Cymru a Lloegr. A dyna ddechrau ymchwiliad rhwng heddluoedd dwy wlad i farwolaethau erchyll gwleidydd a phutain. Damia bod y Daniaid a’r Swediaid wedi achub y blaen gyda Bron/Broen, neu The Bridge, chwip o ddrama ddirgel arall yn slot lladdfa Llychlyn BBC Four bob nos Sadwrn.

Ochor Treforys o'r dre

Pan welais ddatganiad i’r wasg am gyfres newydd o’r enw Y Glas, mi feddyliais “grêt, ma’ S4C wedi penderfynu atgyfodi rhywbeth gwerth chweil o’r diwedd”. Ond nid cyfres ddrama o’r 90au am griw o heddweision Caerfyrddin oedd hon. Efallai does dim galw am operâu sebon y sarjants mwyach, o gofio bod The Bill wedi mynd i’w bedd. Yn hytrach, cyfres ddogfen newydd, dair rhan, am blismyn Abertawe a’r cylch ydi hi - sy’n dipyn difyrrach na hanes criw’r ambiwlans awyr a ddarlledwyd o’i blaen dan frand 999 bob nos Lun am naw. Ond peidiwch â disgwyl “high speed car chases” na golygfeydd dramatig o “arestio pobl bob dydd”, fel y rhybuddiodd PC Gavin Williams o Bontardawe. Beth gawsom oedd golygfeydd o’r heddlu’n ymateb i ffrae deuluol, stelcwyr facebook a ffonau symudol, a hen wreigan â dementia oedd wedi crwydro 25 milltir o’i chartref. Un o’r doniolaf oedd clywed PC Aled Pritchard yn ailadrodd “stop shouting” yn robotaidd o rwystredig wrth geisio dal pen rheswm efo gwraig feddw orffwyll a oedd wedi meddiannu tŷ ei chyn-gariad. Yn ôl y cyfweliadau â chyfranwyr y gyfres - rhai o’r 579 o heddweision sy’n ceisio cadw’r heddwch yn ail ddinas fwyaf Cymru - daeth i’r amlwg fod angen amynedd Job a synnwyr digrifwch yn ogystal â’r streips hollbwysig ar gyfer y swydd hon. Heb anghofio haearn Sbaen o stumog neu annwyd trwm hefyd er mwyn osgoi arogli rhai o gartrefi mochaidd y dinasyddion, gyda straeon am gathod marw y tu ôl i’r soffa a phobl yn cadw ieir neu ddafad yn y lolfa. Welwch chi mo hynna ar Crimewatch.

I gloi’r rhaglen, clywsom am yr her newydd a diddorol o gadw trefn ar filoedd o ffans pêl-droed y Premiership sy’n heidio i Stadiwm Liberty o bob cwr o Brydain - gan gynnwys tad a mab o Chelsea a gafodd ormod o shandi i’r stiwardiaid eu caniatáu i’r maes. Wedi cryn refru, rhegi a cholli’u seddi, cafodd y mab gerdyn coch i gelloedd yr heddlu am noson. Ond unwaith eto, roedd yna hwyl i’w gael, gyda golygfa o blisman Cymraeg yn dysgu hen Gocni i ddweud “Abertawe i ennill”. Diolch i’r cynhyrchwyr am ganolbwyntio ar heddlu’r rhan hon o’r wlad yn hytrach na chwarae’n saff a dilyn Heddlu’r Gogledd yng nghadarnleoedd yr iaith. Braf clywed Cymraeg llefydd mor amrywiol â Phort Talbot, Gorseinon a Phontarddulais ar y bocs am unwaith.

Cais caredig i benaethiaid Radio Cymru tra ’mod i wrthi. Pam o pam na chaiff pawb glywed darllediad byw o gemau’r Elyrch? Does dim byd gwaeth na gwrando ar Camp Lawn neu raglen nosweithiol Eleri Siôn (ac eithrio noson Pen8nos) yn cynnig rhagflas o’r gêm arfaethedig cyn gadael i wrandawyr y De-orllewin fwynhau sylwebaeth lawn tra bo’r gweddill ohonom yn gorfod dilyn Llanbedinodyn FC neu glywed ‘Harbwr Diogel’ am y degfed tro’r diwrnod hwnnw. Beth am glywed y gêm ar wefan Radio Cymru, fel mae Magi Dodd yn cynnig darllediad amgen Dodd Com i raglen Lisa Gwilym ar C2? Dwi’n rhyw amau y byddai Cymru gyfan yn cael darllediad llawn o gêm yr Adar Gleision os byddan nhw’n hedfan i uwchgynghrair Lloegr.

O Blackpool i'r Barri

Blackpool. Tref y tŵr a’r gwyliau kiss me quick, y tîm pêl-droed oren llachar, a’r man lle cafodd cymar treisgar Rita Coronation Street ei haeddiant dan un o’r tramiau. Ond yn fwy na dim, meca i gannoedd os nad miloedd o Gymry sy’n heidio i weld deuawd enwocaf y Fam Ynys (na, nid Cêt a Wil) mewn gwesty teuluol. Ac mae’n siŵr y bydd y selogion yn gaeth i gyfres pry-ar-y-wal newydd Tony ac Aloma: I’r Gresham bob nos Sadwrn. O leiaf maen nhw’n sêr cabare go iawn yn hytrach na’r desberados lu ar sioe Simon Cowell yr un noson.

Roedd sbarc a sioncrwydd y teitl agoriadol cartwnaidd 60aidd ei naws yn atgoffa rhywun o glasuron comedi America fel Betwitched ac I Dream of Jeannie. Y realiti oedd hydref gwlyb mewn tref glan môr dosbarth gweithiol, a’r straen o redeg gwesty a lansio llyfr hunangofiant gerbron y genedl yn fyw ar Wedi 7. Roedd Aloma a’i gŵr Ray (nid Tony fel yr oeddwn i, a sawl un arall, wedi’i dybio erioed) yn ei chanol hi, yn ceisio dewis a dethol lluniau ar gyfer y llyfr hollbwysig cyn rhuthro i’r Gresham erbyn hanner nos i ganu’r hen glasuron i griw o Fonwysiaid meddw “hôm ffrom hôm”. Roedd Tony, ar y llaw arall, fel y barmon ystrydebol bob amser â gwydryn yn ei law wrth gymysgu â’r gwesteion. Ac roedd ambell gymeriad yn eu plith, fel Beti a enillodd jacpot yn y bingo cyn hawlio’r meic i wylofain canu rhyw dôn Saesneg - clasur comedi fel rhan o sgript Peter Kay. Y cwestiwn ar feddyliau pawb, a thema’r rhaglen gyntaf i raddau, oedd a fyddai Aloma’n ddigon da i ganu o gwbl oherwydd pyliau o flinder llethol yn sgil yr aflwydd M.E. Ond fel pob perfformiwr gwerth ei halen, dyma daro’r minlliw, sefyll gyda Tony a gwenu’n siriol wrth ding-dongio ‘Clychau Nadolig’ am y tro cyntaf ers ugain mlynedd. Mi fydd y ffyddloniaid mewn perlewyg pan fydd y boiband Cymraeg gwreiddiol o Lanbêr yn ymddangos yn un o benodau’r dyfodol…

Un arall o fyd showbiz sydd bellach wedi ymgartrefu ger glan môr y Barri ydi Connie Fisher, testun Gwreiddiau nos Sul. Mae’r rhan fwyaf ohonom yn hen os nad or-gyfarwydd â’i llwyddiant eisteddfodol ac ar sioe dalent Lloyd-Webber, ond yr elfen fwyaf diddorol - a dirdynnol - oedd hanes ei magwraeth gynnar yn Lisburn, Gogledd Iwerddon. Roedd yn siwrnai boenus iawn, heb os, yn enwedig wrth iddi fynd i amlosgfa’r dref i weld enw’i gefell Justin a fu farw’n fuan wedi’i eni, yn y llyfr cofion. Rhifyn da o gyfres anarferol o fer.