Arwydd o henaint, meddan nhw, ydi poeni am dreigl
amser ac ebychu “lle’r aflwydd aeth y flwyddyn?” Ac yn fy neugeinfed oes, dw
innau wedi ymuno â’r clwb hefyd. Sgwn i ydi Gareth Lewis a Lis Miles yn
teimlo’r un fath, fel dau o aelodau gwreiddiol Pobol y Cwm a gyrhaeddodd
garreg filltir arbennig iawn eleni. Mae’r hen bentre ôl-ddiwydiannol ar gyrion
Llanelli-Llanarthur wedi bod yn gartref i gymeriadau brith ar hyd y blynyddoedd
- ffarmwrs, dynion busnes, gangstyrs drama, femme fatales, gyrwyr lori
gaca, pregethwr llofruddiog, lesbiaid, ambell seren rygbi, Gogs ac Archentwraig
- ac yn dal ar frig siartiau gwylwyr S4C. Tipyn o gamp, er gwaetha’r toriadau
diweddar a dihidrwydd ymddangosiadol y Gorfforaeth Brydeinig heddiw i’w chyfres
sebon hirhoedlog. Llwyddodd y bennod ben-blwydd i wylltio/drysu/blesio’r
selogion wrth i Mark Ni ymddangos yn ei “angladd” ei hun, ond fe wnes i
chwarter, olreit, hanner maddau’r sgriptwyr am ddod â’r Jonesiaid nôl at ei
gilydd am wythnos wallgof yn yr hydref.
Beth am uchafbwyntiau dramatig eraill y flwyddyn?
Go dlawd oedd hi o ran nifer, ond nid safon, a’r coffrau’n brinnach nag erioed
i gyfrwng drutaf teledu. Cawsom fwy o anturiaethau poblogaidd Gwaith Cartref
a sicrhaodd wobr BAFTA Cymru i Rhian Blythe. Siawns y caiff hi dlws arall
am berfformiad ingol o wraig fferm ar droad yr ugeinfed ganrif yn y fonolog Gwreiddyn
Chwerw. Siom personol y flwyddyn oedd Cara Fi, drama gomedi ramantus
(dramedi?) am landledi sy’n ceisio denu gwaed newydd benywaidd i’w phentre
marwaidd trwy hysbysebu llancia sengl y fro ar gartonau llaeth. Mae’n edrych yn
dda, diolch i arfordir gogoneddus Sir Benfro, a Gaynor Morgan Rees yn seren,
ond y dynion fel rhech a’r plot braidd yn ailadroddus o wythnos i wythnos. Ond
collais bob tamaid o fynedd a diddordeb o weld y gair “Cyfieithydd” ar y
credits cloi.
Gan fenthyca’r cliché Steddfodol, cafodd Matthew
Gravelle gythraul o gam trwy golli teitl ‘actor gorau’ BAFTA Cymru i Tom Riley
o Da Vinci’s Demons, cynhyrchiad Eingl-Americanaidd sy’n trawsnewid Port
Talbot yn Fflorens y bymtheged ganrif diolch i gymorth technoleg CGI a thomen o
liw haul ffug. Ond yn ôl at Mathew a rôl y flwyddyn fel Patricia, un o
drigolion trawsrywiol Crud yr Awel yn 35
Diwrnod. Erbyn diwedd y gyfres orwych hon â fflachiadau o hiwmor du, roedd
dirgelwch llofruddiaeth JR (Jan Roberts) bron yn eilbeth i’r bitsio a’r
gwrthdaro cyson rhwng Pat a Tony (Rhys ap William) a gyrhaeddodd benllanw
dramatig hunllefus megis Misery Stephen King. Mae Andrew Collins o’r Guardian
yn honni bod cyfres arall ar y gweill, a pham lai? Wedi’r cwbl, roedd pawb yn
meddwl bod Broadchurch - cyfres afaelgar arall ar CV y Bonwr Gravelle -
wedi darfod am byth, ond mae’r ail i ddod yn y Flwyddyn Newydd gydag Eve Myles
yn aelod o’r cast. Roeddwn i a miloedd eraill, trydarwyr brwd a’r Independent
wedi mopio’n lân: “Hinterland and 35 Diwrnod: Step aside Scandi thrillers,
here comes Wales”.
Daeth y BBC dan lach y Celtiaid eleni, gan beri i
ni amau didueddrwydd y Gorfforaeth unwaith eto. Heidiodd miloedd o Albanwyr i
bencadlys BBC Scotland yn Glasgow, i brotestio yn erbyn darllediadau unochrog
gwarthus o blaid y nacawyr yn y Refferendwm dros Annibyniaeth. Ac yng Ngemau
Gymanwlad yr un ddinas, fe’n hamddifadwyd o seremoni euraidd emosiynol y
nofwraig Georgia Davies pan dorrodd dyn camera Today at the Games i weld
Sais yn derbyn medal arian. Hyd yn oed yn nes adra, roedd rhywun yn amau ai
Jeremy Clarkson yw golygydd Radio Wales wrth i raglenni ffonio i mewn ddeffro’r
deinosoriaid gwrth-Gymraeg gyda phynciau trafod fel “does the Welsh language
get on your nerves” a “should the Urdd Eisteddfod be bilingual”? A’m gwaredo.
Chafodd Radio Cymru mo’r flwyddyn hawsaf, wrth
i’r amserlen newydd roi taw ar Dafydd a Caryl hynod boblogaidd amser
brecwast a chyflwyno’r byddarol Tommo i’r genedl amser te. Mae’n anodd
gen i gredu mai’r DJ o Aberteifi sy’n bennaf gyfrifol am golli 40,000 o
wrandawyr rhwng mis Gorffennaf a Medi eleni, ond dyw’r holl recordiau Saesneg
fawr o help i achos Betsan Powys. Un o berlau’r cyfrwng, fodd bynnag, oedd Dod
at ein Coed, gyda Llion Williams yn ein tywys ar daith ddiddorol tu hwnt, o
lannerch arbennig i goffau anwyliaid yn Llŷn i enwau coedlannau Cymraeg y
brifddinas.
Tybed beth yw ymateb y Dr Meredydd Evans i helyntion ei gyn-gyflogwr?
Mr Adloniant Ysgafn BBC Cymru 1963-1973 oedd testun portread arbennig Gŵyl
Ddewi, Merêd, gyda golygfeydd hyfryd
ohono’n dawnsio’n sionc i’w albwm o ganeuon gwerin a farnwyd ymhlith goreuon y New York Times 1954. Mae Cerys Matthews
yn fythol ddiolchgar i Merêd a Phyllis Kinney am gofnodi cymaint o’n hen alawon
traddodiadol, ac roedd ei chyfres Y
Goeden Faled yn gyfuniad o ganu, hanes a chysylltiadau rhyngwladol ein
clasuron fel ‘Moliannwn’. Bechod am ei MBE hefyd.
O ran dogfen, dwy raglen hynod ddirdynnol sy’n aros yn y cof yw rheiny
gan gyflwynwyr plant y Sianel. Geraint Hardy ac Owain Gwynedd, y naill wedi’i
fagu gan fam alcoholig (Yr Hardy’s: Un
dydd ar y tro) a’r llall yn faban pan gollodd ei dad trwy hunanladdiad (Iselder: Un Cam ar y Tro). Diolch i’r ddau am siarad mor agored am bynciau y
byddai’r rhan fwyaf ohonom yn dymuno’u cadw’n glep y tu ôl i ddrysau caeedig.
Braf clywed rhai o leisiau dieithr y gogledd-ddwyrain yn ystod y
flwyddyn, gyda chyfres Wrecsam di
Wrexham yn profi bod yr iaith yn dal i frwydro byw ar y ffin wrth i ni
gwrdd â chymeriadau’r bragdy, siop trin gwallt, y Cae Ras a thafarn
gydweithredol Saith Seren. Darlun sobreiddiol iawn a gafwyd yn Pleidiol Wyf i’m Gwlad? ar y llaw
arall, wrth i Beti George gamu’n anfoddog i dafarn yn drybowndio o gefnogwyr
tîm Lloegr yn Shotton, Sir y Fflint, a chroes San Siôr yn cyhwfan o dai’r
ardal. Mi fuasai ymgeisydd Llafur Rochester lawn mor anghymeradwyol.
Pwy feddylia y byddai cyn-actor sebon yn rhawio mewn cae silwair yn
esgor ar un o lwyddiannau’r haf? Llwyddodd Olion:
Palu am Hanes i ddenu ton o archaeolegwyr soffa, wrth ddilyn Dr Iestyn
Jones yn datgelu teml Rufeinig yn Nyffryn Conwy a bryngaer oes yr haearn yn
Llandre. Cyfres arall, a mwy o bres yn y pot pridd, os gwelwch yn dda S4C.
Ac i gloi, ailwampiwyd amserlen bnawn Sul wrth i’r Clwb ddisodli omnibysiau Pobol a Heno. Ond pinacl chwaraeon 2014 oedd Seiclo: Le Tour de France gyda Rhodri Gomer a’r giang yn caboli’u
Ffrangeg TGAU ac Alun Wyn Bevan yn llawn angerdd arferol.
