Problemau Pobol

"Beth wedoch chi? 'Smo ni'n nymbyr wan rhagor? Wel y jiw! jiw!"

Ar un adeg, roedd gan raglenni S4C un nod arbennig yn fwy na dim byd arall. Cyrraedd brig y siartiau gwylio, a chipio coron Rhif Un oddi-ar yr hen ben di-syfl - Pobol y Cwm - a arferai ddenu dros 100,000 o selogion yn rheolaidd. Ond mae ffigurau diweddar yn awgrymu fod y sioe sebon 35 oed wedi’i thaflu oddi ar ei hechel go iawn, ac mewn dyfroedd dyfnion fel y nododd Golwg360. Bellach, dyw castiau criw Cwmderi ddim yn gymaint o atynfa ag yr oedd. Ar y llaw arall, mae poblogrwydd Y Clwb Rygbi yn cyfiawnhau’r holl ymroddiad, sylw a’r arian sy’n cael ei neilltuo i’n Gêm Genedlaethol (sori, bêl-droedwyr), yn ogystal â’r arlwy gerddorol a chyfresi natur teilwng o lwyddiannus. Ac mae’n siŵr y bydd holl uchafbwyntiau’r Llewod a’r Boks yn talu ar ei ganfed i’r Sianel.

WYTHNOS HYD 17/5/09

1. Y CLWB RYGBI - Gleision v Sgarlets 107,000
2. Y CLWB RYGBI – Sgarlets v Ulster 88,000
3. POBOL Y CWM (nos Iau) 77,000
4. POBOL Y CWM (nos Wener) 68,000
5. IOLO YN RWSIA 64,000


WYTHNOS HYD 10/5/09

1. CYNGERDD RHYDIAN 99,000
2. Y CLWB RYGBI – Gleision v Munster 85,000
3.Y CLWB RYGBI – Gweilch v Glasgow 60,000
4. IOLO YN RWSIA 56,000
5. POBOL Y CWM (nos Fercher) 54,000

Beth gythgam sydd wedi digwydd i lo pasgedig BBC Cymru? Dwi wedi’n synnu’n fawr gan y ffigyrau siomedig, rhaid dweud. Anaml iawn y bydda i’n gwylio yn ystod yr wythnos, rhwng prysurdeb paratoi swper, picied i’r gampfa neu ddarllen fin nos. Yn hytrach, dwi’n dueddol o fanteisio ar omnibws y Sul fel llawer iawn o’m ffrindiau a’m cydnabod. Trowch i wefan effeithiol a swyddogol y gyfres, ac fe welwch chi sylwadau gan ffans o leoedd mor amrywiol â Wrecsam, Manceinion, Northwich a Llundain! Ac ydy, mae’r ochr Saesneg i’w weld yn denu ymateb tipyn mwy brwd a bywiog na’r wefan Gymraeg. A dyna’r broblem. Dwi’n perthyn i deulu o Gymry Cymraeg Dyffryn Conwy sy’n dilyn rhaglenni traddodiadol fel Cefn Gwlad, Ffermio, Noson Lawen a dramâu fel Teulu yn rheolaidd… ond braidd dim Pobol y Cwm am ryw reswm. Diffyg amser ac amynedd i wylio am 8 o’r gloch ar ei ben bob noson o’r wythnos, efallai. Ond dwi’n cofio llawer mwy o wylio adeg slot saith o’r gloch ers talwm, pan arferai pawb eistedd rownd bwrdd amser swper. Heb anghofio ‘oes aur’ dechrau’r 90au wrth gwrs, gyda chymeriadau cryf, bythgofiadwy fel Glan a Mrs Mac, Teg a Cassie, Olwen a Karen y siop, Stan a Doreen Bevan, y Jonesiaid gwreiddiol a hyd yn oed Reg a’i bali Bwll Bach. Go brin y byddwn yn cofio Debbie a Dannii dan yr un gwynt...

Wedi dweud hynny, mae ’na gymeriadau da iawn yn y gyfres erbyn hyn. Mae teuluoedd fel y Monks, y Whites, a Geinor Morgan a’i merched wedi hen ennill eu plwyf erbyn hyn, mae’r cymeriad Colin yn boblogaidd dros ben, a Dai a Diane yn dwyn i gof bartneriaethau llwyddiannus eraill fel Glan a Mrs Mac. Ac mae yna fwy o siâp i deulu Penrhewl unwaith eto, ers i Eileen ddychwelyd i’r Cwm gyda’r Sioned drafferthus yn mynd benben â Denz ag Anti Marian bob gafael. Ond eto, mae ymddangosiad Sera Cracroft unwaith eto yn gwneud i rywun hiraethu am ddyddiau da Gina a Rod ddy Plod, Llew a Meira a Dic Deryn a Lisa…

Dyddiau da yn yr hen Deri

Ond dyna ddigon. Mae ddoe yn ddoe, ys dywed y Cyrff. Heddiw sy’n bwysig – ac yn broblem i’r gyfres bellach. Ond beth yw’r problemau? Beth sy’n diflasu’r ffans? Beth yffach sy’n gyfrifol am y cwymp dramatig yn nifer y gwylwyr? Dyma ambell awgrym o ddarllen sylwadau’r wefan ac eraill…

Anita v Garry Monk. Dyma’r brif faen tramgwydd. Ers wythnosau os nad misoedd bellach, mae’r gwrthdaro rhwng y ddau yma wedi rhygnu mlaen fel hen diwn gron John ag Alun, yn sgil marwolaeth sydyn Dwayne (cymeriad anghynnes nad oes fawr o hiraeth ar ei ôl ymhlith y gwylwyr beth bynnag). Gwrthdaro yw hanfod pob drama dda. Yn anffodus, mae’r storïwyr wedi gwasgu pob diferyn o’r stori hon yn sych, nes gwneud i mi newid sianel bob tro mae wyneb tin Anita (Nia Caron) yn ymddangos ar y sgrin. Mae hyd yn oed Meic Pierce, clown a thynnwr coes heb ei ail ers talwm, wedi troi’n gymeriad hirddioddefus bellach wrth geisio dal pen rheswm efo’i wraig. Mae hyn yn ei dro yn effeithio ar Kevin a Sheryl. Does ryfedd i Darren a Katie hedfan i Ganada bell. Na, does na fawr o hwyl yn y Deri Newydd. Ac yn anffodus, mae cipolwg ar straeon y dyfodol yn awgrymu bod gwaeth i ddod…

Y Deri newydd. Roedd hon yn broblem y tu hwnt i afael y cynhyrchwyr. Roedd perchennog Sportsmans Rest yn Llanbedr-y-fro wedi cael llond bol ar griw’r Bîb yn ffilmio golygfeydd allanol y Deri gwreiddiol yno, a phenderfynu mai digon yw digon. Roedd hi’n greisus. Doedd dim amdani ond llosgi’r hen set, ac agor y ‘Deri’ newydd yn adeilad yr Hen Orsaf (sydd wedi’i ailwampio’n amlach na chabinet Gordon Brown) reit yng nghanol set Llandaf. Ateb cyfleus a rhatach o lawer i’r criw ffilmio felly. Yn anffodus, does dim cymeriad o gwbl i’r dafarn newydd, a dyw’r ymgais i greu café quarter mewn hen bentref glofaol yng Nghwm Gwendraeth ddim yn taro deuddeg. Mae’r tu mewn yn edrych fel set deledu sigledig Neighbours, lle’r oedd yr hen Deri Arms yn fwy realistig o lawer. Ac roedd ymgais diweddar i greu diwrnod ‘Hwyl yr Haf’ yn y dafarn yn bathetig a dweud y lleiaf.

Newid cymeriad dramatig. Steffan, y Parchedig Owen Morgan, Derek a rŵan Macs. Rhai o’r cymeriadau sydd wedi dioddef pla storïwyr Pobol. Cymeriadau a ddechreuodd yn ddigon call a synhwyrol, ond a newidiodd dros nos i fod yn llofruddion/ herwgipwyr/ stelcwyr seicotig. Macs White yw’r diweddaraf yn y llinach anffodus hon, wrth iddo fethu â gadael llonydd i Izzy a throi’n hen ddiawl bach yn erbyn ei dad. Rhowch gorau i’r nonsens gwirion ’ma plîs.

Twll Triongl Llanarthur Fersiwn Cwmderi o’r Bermuda Triangle. Un diwrnod, fe’u gwelwch yn sefyll wrth stondin ffrwythau Siop Denz neu’n cael dishgled yn y caffi, a’r diwrnod wedyn does dim bŵ na be ohonyn nhw… a neb yn holi yn eu cylch. Roeddwn i wedi dechrau c’nesu at Evie, ffrind ecsentrig Anti Marian a oedd yn ymhél â byd y sêr ac ysbrydion ac ati, cyn iddi ddiflannu’n llwyr. Felly hefyd Hazel Griffiths, er bod ei gŵr Ieuan yn gymeriad rheolaidd erbyn hyn. A beth am Rhian Harries a Robert John, sydd byth yng nghwmni’r Parchedig Sab mwyach? O leiaf beth am glywed Sabrina’n cyfeirio atynt o bryd i’w gilydd, a nhwtha'n gysylltiad hollbwysig a hanes a gorffennol y gyfres fel aelodau o deulu gwreiddiol y Harrises?

Yr arwyddgan. Iawn, efallai nad yw pobl wedi cefnu ar Pobol yn eu miloedd am y rheswm hwn, ond dwi’n dal yn ei gasáu. I’r eithaf. Mae trefniant Owen Catatonia Powell o dôn eiconig ?? yn dal i ’nghorddi (get a life! meddech chi), ac yn swnio’n debycach i arwyddgan Emmerdale i gyfeiliant piano Yamaha sâl.

A dyna ni. Nid lladd er mwyn lladd ydw i. Dwi wir yn credu bod Pobol y Cwm mewn sefyllfa iachach nag y buodd ers sbel, yn enwedig ers dyddiau du cyffurgwn a gangstyrs Abertowe, ffars clwb lapddawnsio Hywel a Cassie, a’r pwyslais aflwyddiannus ar griw o bobl ifanc fel Rhodri, Erin a Kim nice but dim. Dwi wirioneddol yn malio am y gyfres, gan ei bod yn un o gonglfeini S4C. Mae pob sianel gwerth ei halen yn dibynnu ar gyfres sebon cryf i ddenu’r gwylwyr a’u cadw at weddill arlwy’r noson. Ble fuasai’r BBC heb Eastenders, ITV heb Corrie, a’r sianel Wyddelig TG4 heb Ros na Run?

Gan fenthyca un o hoff linellau’r storïwyr. “Sortwch hi mâs!”

Dom Daf Du*

Sori Daf. Dwi'm yn chwerthin.

Bob bore, dwi'n gwisgo’r clustffonau ac yn gwrando ar radio’r ffôn lôn wrth wneud y siwrne feunyddiol ar lein y Cymoedd i’r brifddinas. Erbyn i griw’r Post Cyntaf ffarwelio â ni am 8.30, dwi fel arfer yn troi’n syth i Radio Wales (os alla i ddioddef acen Queen’s English ryfedd Rhun ap Iorwerth megis cyhoeddwr radio’r BBC cyn yr Ail Ryfel Byd), Radio Four neu Classic FM yn enwedig, er mwyn ymlacio’n llwyr cyn berwi ’mhen â jargons byd cyfieithu. Dwi fel arfer yn osgoi rhaglen Eleri a Daf fel y pandemig ffliw moch. Ond gan fod Ms Siôn wedi hedfan i ganol ffau’r Llewod (bwm! bwm!) yn Ne Affrica, mi rois gynnig arni eto'r bore ma. A difaru. Yn. Syth. Bin. Ro'n i'n wyllt gacwn erbyn inni gyrraedd Gorsaf Heol y Frenhines. Am ddechrau da i ddiwrnod o waith!!

Yn ystod yr hanner awr wnes i oddef, roedd perlau Daf ag Emma ‘Eden’ Walford yn cynnwys trafod pynciau o bwys fel arferion stafell molchi pobl, blewiach siafio yn sownd yn y sinc, dadlau dros adael set y tŷ bach i fyny neu ’lawr, ac adolygiad o Celebrity Masterchef gyda Derfel. Ar ôl ailadrodd cwpwl o gyfarchion pen-blwydd i Wil Sir Fôn, bu’r ddau gyflwynydd yn chwarae gêm lle’r oedd rhaid i Emma ddyfalu ym mha ran o’r tŷ y cafodd Brenin a Brenhines Serbia eu saethu’n farw ar y diwrnod hwn ’nôl ym 1903 (ymateb Emma “ym… yn y bath? Ar y bwrdd? O dan bwrdd?” ac ati ac ati). A’n gwaredo. Dwi bron yn hiraethu am Jônsi a’i falu cacan jocled a’i ensyniadau rhywiol efo Vera o Gaerwen dros gornfflêcs.

Does ryfedd fod llu o wrandawyr Cymraeg yn diffodd y weiarles i’r fath sothach diddim a disylwedd, a bod llawer fel Gareth Miles (gweler cylchgrawn BARN y mis hwn) yn galw am ddwy donfedd Gymraeg - y naill yn cyfateb i sŵn a ‘sbri’ Radio 1 a 2 a’r llall yn gyfrwng trin a thrafod a dadansoddi byd y Pethe a’r gwleidyddol ar lun Radio 4.

Ond am y tro, Classic FM amdani am 8.30 y bore. Er lles fy 'mhwysau gwaed i!!

(* neu "Bollocks Dai Black" i wrandawyr Radio Cymru).

Dy'n ni ddim yn mynd i Birmingham!

Arfon Haines - wyneb, a gwallt(!), enwog o orffennol HTV

Ar un adeg, roedd cantorion a chynulleidfaoedd Cymraeg yn cael eu cludo i stiwdios mawr Lloegr er mwyn darlledu rhaglenni byw yn ôl i Gymru - sefyllfa absẃrd fu’n sail i un o ganeuon cynnar y Tebot Piws. Ers hynny, codwyd stiwdios teledu digon ’tebol yng Nghaerdydd i ddiwallu’r angen hwnnw. Arferai byseidiau o bobl heidio i stiwdios HTV, ffatri adloniant ysgafn Cymraeg ers talwm i fwynhau Siôn a Siân a thoreth o raglenni Trebor a Caryl. Ond daeth tro ar fyd. Ar wahân i ambell eithriad fel sioe Shân Cothi, mae cyfresi sy’n cael eu ffilmio gerbron cynulleidfa stiwdio bellach mor brin â rhestr cardiau ’Dolig Gordon Brown. A heddiw, mae fel petai ITV Cymru’n dychwelyd i ddyddiau teledu du-a-gwyn trwy gamu’n ôl dros Glawdd Offa. Wrth i Elis Owen, Cyfarwyddwr ITV Cymru, roi’r ffidil yn y to ar ôl 30 mlynedd, cyhoeddodd pen bandits y rhwydwaith eu bod yn cyfuno swydd uwch-gyfarwyddwr Cymru â chwmnïau Granada a Central - penderfyniad sydd wedi denu’r och a gwae arferol o’r Bae. Dywedodd Alun Ffred, y Gweinidog Diwylliant, ei fod yn poeni’n arw am golli annibyniaeth y drydedd sianel, gan alw cyfarfod brys â Gweinidogion San Steffan (yn niffyg grymoedd ein Cynulliad Mici Mows ym maes darlledu). Mae hyn yn israddio ITV Cymru i statws rhanbarthol Lloegr, yw cri Alun Cairns AC. Ac yn ôl Geraint Talfan Davies, Cadeirydd y Sefydliad Materion Cymreig, mae’n adleisio penderfyniad Trinity Mirror i lyncu papurau ‘annibynnol’ y Gogledd a’r De dan fantell Gogledd-orllewin Lloegr.

Yng nghanol tymor cneifio, mae’n gyfnod o docio mawr yng Nghroes Cwrlwys. Gwyddom eisoes fod rhaglenni ITV Wales News yn crebachu o 5½ awr i 3 awr yr wythnos, a bod rhaglen wleidyddol The Sharp End wedi cael y fwyell. Mae gwefan ITV Wales yn druenus o dlawd o gymharu â chynnyrch newyddion a chwaraeon ar-lein cyflawn Scottish Television ac Ulster Television. Mae annibyniaeth barn yn hollbwysig mewn cyfnod lle mae Llundain Fawr yn llywio cymaint o farn y wasg a’r cyfryngau. Cymharwch sefyllfa iachach y Gymraeg o ran gwefan Golwg360 (er gwaetha’r enedigaeth giami) vs BBC Cymru’r Byd.

Ydy gwasanaeth newyddion presennol ITV Wales ar fin noswylio am byth?

Os yw hi’n nos ddu ar newyddion Eingl-Gymreig y drydedd sianel, mae pethau’n dipyn mwy goleuedig ar y bedwaredd sianel. Wythnos diwethaf, gwelwyd mwy o fwletinau Newyddion Cymraeg nag erioed o’r blaen ar S4C amser cinio, te, swper a chyn noswylio. Mae hyn yn rhywbeth i’w groesawu’n fawr, a’r amseru’n berffaith yng nghanol bwrlwm gwleidyddol San Steffan ac Ewrop. Ai dyma’r BBC Cymru yn dangos ei dannedd yn sgil y sïon bod S4C am fynd ar ei liwt ei hun wrth ddarparu gwasanaeth newyddion y dyfodol?

Unwaith eto 'Nghymru annwyl?

Does unman yn debyg i gartref. Ac roedd fersiwn Gwyneth Glyn yn gyfeiliant addas iawn i hanes Morisiaid Caehir, Llanrhaeadr-ym-mochnant. Yn O Flaen dy Lygaid: Adre, dychwelodd Beti George i olrhain hanes teulu a ymfudodd i ffermio yng Nghanada ddeng mlynedd yn ôl. Wel, ddim yn hollol chwaith. Tra cododd y rhieni a’r mab ieuengaf eu pac i wastadeddau ffrwythlon (diflas?) Alberta, aros adref ym mro’r Berwyn wnaeth eu tair merch ifanc. Roedd camerâu’r BBC yno i gofnodi’r ffarwel olaf ym 1998, a’r dagrau o lawenydd yn 2008 pan ddaeth Goronwy, Gwenda a’u merched Eleri, Awel a Nesta at ei gilydd am y tro cyntaf ers degawd ym mhriodas eu mab Emyr â Cyndi.

Yn y rhan gyntaf, dychwelwyd i’r rhaglen wreiddiol ar ddiwrnod gwerthu Caehir yn sgil diflastod dyledion, baich biwrocratiaeth a BSE. Roedd Gron wedi cael hen lond bol, ac am ddechrau o’r newydd mewn gwlad newydd. Cyfaddefodd Gwenda iddynt grio a ffraeo sawl tro ar y mater, a’i bod wedi gorfod penderfynu rhwng y “merched, nain neu’r gŵr” - cyn dewis cefnogi Gron a dyfodol eu mab 15 oed. Roedd y rhieni-yng-nghyfraith yn methu’n glir â derbyn y mudo mawr, a’r ferch ieuengaf yn poeni’i henaid am unigrwydd ei mam ar gyfandir arall. Tra byddai Emyr a’i dad yn gwmni i’w gilydd ar eu fferm newydd, “sgin mam neb” meddai. Am ddewis torcalonnus.

Yn yr ail ran a’r drydedd ran, gwelsom y tri’n dechrau setlo yn Alberta wrth weld eu cartref pren newydd yn cyrraedd ar gefn lori megis fflatpac IKEA. Roedd y camerâu yno yn y flwyddyn 2000 hefyd, gyda Gwenda wedi addurno’r dresel â llestri te a lluniau’r plant cartref fel atgofion o’r “henwlad”. Cyfaddefodd iddi gymryd hyd at bum mlynedd i ddod i arfer â’i chynefin newydd, a’i bod wedi gorfod rhoi’r gorau i chwarae tapiau John ag Alun yn y car i leddfu’r hiraeth mawr. Call iawn.

Roedd gwahaniaeth trawiadol rhwng ymateb y dynion a’r merched. Tra bod Gwenda’n Gymraes oddi cartref ystrydebol (“mae gen i ddau adre. Adre fa’ma, ac adre dros y dŵr”) roedd yr hogiau’n dipyn mwy cignoeth a realistig. Doedd dim blewyn o sentiment yn perthyn i Emyr. Trwy briodi merch o Ganada, dywedodd ei fod ymroi’i hun yn llwyr i’w wlad fabwysiedig, yn swnio a meddwl fel ‘Canadian’, ac am fagu’i blant yn Saesneg. Go brin y’i gwelwn yn wylo fel Niagara Falls gydag alltudion eraill ar lwyfan Prifwyl y dyfodol.

Yn y diwedd, roedd y rhod wedi hanner troi ar deulu’r Morisiaid. Bellach, mae Nesta’r ferch yn bwriadu ymuno â nhw gyda’i gŵr a’r bychan, Jac, gan roi ailwynt i Taid a Nain Canada a edrychai’n iachach a ’fengach nag erioed. Ac ar ôl y chwalfa fawr, mae teulu Caehir bron yn gyflawn unwaith eto.

Bechod mai Canada sydd ar ei hennill.

Llef un yn llefain

Mae’n dymor y Llewod unwaith eto, ac mae S4C yn barod amdani gyda llond cae o raglenni uchafbwyntiau a mwy. A pha ryfedd, gyda rhyw ddwsin o Gymry yn y garfan a Gerald Davies a Gatland wrth y llyw? Ychwanegwch daith Ryan Jones a’r criw i Ganada a’r Unol Daleithiau, ac mae ’na fwy na digon i blesio’r cefnogwyr cadair freichiau a hel y pêl-droedwyr i’r pyb. Mae’r arlwy eisoes wedi cychwyn gyda rhaglen arbennig O Flaen dy Lygaid: Llewod ’74, a’r fersiwn Saesneg The Lions’ Roar ar BBC One nos Sul diwethaf - yn olrhain taith lwyddiannus ond gythryblus y Llewod i Dde Affrica. Er bod Peter Hain’s y byd yn gweiddi’n groch yn eu herbyn, fe aeth y chwaraewyr rygbi yno i faeddu’r Springboks ar eu tomen eu hunain - ac ennill cefnogaeth y duon maes o law, fel arwydd o fuddugoliaeth dros eu gormeswyr gwyn. Aeth Gareth Edwards mor bell ag awgrymu iddynt blannu’r hadau ar gyfer chwalu’r drefn ddieflig honno ugain mlynedd yn ddiweddarach.

Wyddwn i ddim fod Carwyn James wedi protestio’n dawel yn erbyn apartheid, trwy aros yn yr ystafell newid wrth i’w dîm drechu’r Boks ar y Strade ym 1972. Mae’n un o blith nifer o ffeithiau diddorol a ddaw i’r fei yn rhaglen ddogfen Carwyn (Green Bay) nos Sul yma. Fel portread arbennig Jennie Eirian y llynedd, mae’n gyfuniad o ddrama - gydag Aneurin Hughes fel Carwyn yn ystod ei oriau olaf yn Amsterdam ym 1983 - lluniau a ffilmiau archif, a chyfweliadau gyda ffrindiau a chydnabod y gŵr o Gefneithin. Mae ei gydchwaraewyr fel Onllwyn Brace yn cofio’n gynnes am faswr ac ochrgamwr heb ei ail, a’r ffaith anffodus iddo chwarae dan gysgod Cliff Morgan ac ennill dim ond dau gap dros ei wlad. Eraill fel Delme Thomas, Capten Llanelli ’72-’73; John Dawes, Capten Llewod ’71; a chwaraewyr clwb Rovigo, yr Eidal; yn cyfeirio at hyfforddwr praff a thawel. Ruth Parry wedyn yn sôn amdano’n cyrraedd stiwdio radio Helo Bobol mewn côt fawr dros ei byjamas, ac yntau’n casáu codi ben bore. Ond mae cyfranwyr eraill yn sôn am ddyn preifat, sensitif ac unig iawn a oedd yn cadw’i fywyd a’i feddyliau personol iddo’i hun, yn enwedig ei rywioldeb amwys. Mae ymateb ei frawd Dewi, a’i diweddar chwaer Gwen, yn arbennig o drist. Mae’r sigarét, y botel jin a dripian-dropian y bath yn ddelweddau cryf gydol y rhaglen, a sgript T James Jones a Dylan Richards yn gynnil o bwerus. Ond fel pob rhaglen debyg, ni chawn atebion pendant erbyn y diwedd. Ac mae enigma Carwyn James yn parhau.

-------------------------------------------------------------------------------------------------