Clwb Natur nos Fercher

Wn i ddim a fuaswn i a Iolo Williams yn cyd-dynnu. Dwi’n dod o gefndir amaethyddol, yn ddatganolwr brwd ac yn croesawu unrhyw gyfle i droi ffordd drol yr A470 yn gefnffordd genedlaethol o’r iawn ryw. Mae Mr Natur S4C ar y llaw arall wedi lladd ar ffermwyr defaid mynydd yn y gorffennol, yn cyhuddo’r Cynulliad Cenedlaethol o fopio’n ormodol ar fetropolis Caerdydd, ac wedi dadlau’n llym erioed yn erbyn ffordd osgoi Pontnewydd ar Wy. Ond fel arbenigwr yn ei faes, mae’n ddiguro, yn un o gyfranwyr rheolaidd a difyr Galwad Cynnar gyda Gerallt Pennant, heb sôn am gyfresi teledu di-ri yn y ddwy iaith. Cyfres chwe rhan Antur y Gorllewin (Aden) yw’r ddiweddaraf ar S4C - nid dilyniant i’w anturiaethau gyda llwythi brodorol America, ond portread o fyd natur gorllewin Ewrop, o gynhesrwydd ynysoedd yr Asores i oerni Gwlad yr Iâ. Er mai pobl Ewrop yw ’niléit a ’niddordeb mwyaf i, fel cyfres ddogfen Putin, Russia and the West BBC Four ar hyn o bryd, dyma dderbyn gwahoddiad y dyn ei hun i fwynhau “dipyn o siwrnai”. Yr wythnos hon, roedd Iolo wedi pacio ei sbienddrych a’i siorts i Sbaen, gan ryfeddu ar fflamingos yng ngwlypdir fwyaf gorllewin Ewrop i geirw ar gopaon gwyn Los Pirienos yng nghanol Mehefin. Ond uchafbwynt personol i’r cyflwynydd, a thestun sawl “Rargian Dafydd!”, oedd cath. Nid unrhyw bwsi meri mew chwaith, ond cath wyllt brinna’r byd. Pob clod i’r naturiaethwr a phob cydymdeimlad â’i ddyn camera Steve Phillips am aros ac aros, ffilmio ambell gwningen ddi-nod, a loetran yng ngwres tanbaid canol dydd Sierra Morena er mwyn cael cip ar Lyncs Iberia. A ¡Gracias a Dios! fod batri’r camera’n gweithio i gofnodi’r foment fawr. Damia nas oes gen i deledu Clirlun i werthfawrogi’r gyfres yn llawn.

Cath wyllt oedd dan sylw Rhys to the Rescue hefyd. Neu ‘Bwystfil y Bannau’ i fod yn fanwl gywir, wrth i’r Dr Rhys/Reeez Jones geisio datrys dirgelwch y goedwig mewn cyfres newydd gan BBC Wales. Gwyddonydd o Brifysgol Caerdydd ydi’r cyflwynydd sydd, diolch i’w drwydded arbennig i drin rhai o anifeiliaid prinnaf a pherycla’r byd, yn teithio i bedwar ban. Ac Abertridwr ger Caerffili, ble cafodd alwad gan berchnogion tŷ cyngor i achub neidr a oedd wedi denig o dan y bath. Ych. Tra bod y gyfres hon yn trio’n rhy galed i fod yn ddifyr gyda cherddoriaeth bop orfywiog yn y cefndir, roedd un S4C yn llawer mwy hamddenol braf gyda seiniau gosgeiddig John Hardy a Rob Whitehead.

Heno, bydd Pobol y Cwm ac ambell wyneb o’r gorffennol yn talu’u teyrnged olaf i Denzil Rees a gwympodd yn gelain ar Stryd Fawr Cwmderi. Gobeithio y gwelwn i ychydig bach mwy o emosiwn gan Anti Marian ar lan y bedd beth bynnag. Beth bynnag yw’ch barn ynglŷn â’r ymadawiad “mwyaf erioed yn hanes y gyfres” fel yr honnodd Ynyr Williams y cynhyrchydd - a negyddol a siomedig ar y cyfan fu’r ymateb ar twitter (gwglwch #diwedddenzil) a fforwm Taro’r Post - fe lwyddodd peiriant cyhoeddusrwydd BBC Cymru i greu cyffro a chryn siarad cyn y Bennod Fawr. Er, mae’n siŵr eu bod nhw’n gwingo o glywed yr actor Gwyn Elfyn ar Beti a’i Phobl braidd yn flin o gael cic owt o’r gyfres ar ôl 28 mlynedd o wasanaeth ffyddlon i’r lori gaca a chownter y siop.

Dinasti

“Mae gyda’r teulu ’ma safone.”
“Safonau?! BETH?! Yn Hong Kong, ’da Suzy Wong?”

Cracar o lein wrth i Miriam Ambrose fynd ben-ben â ‘Dadi’ ynglŷn â’i affêrs mewn golygfa gofiadwy o’r rhaglen Cofio Dinas, teyrnged hiraethus a thafod yn y boch i sioe sebon HTV a welwyd ar S4C rhwng 1985 a 1991. Gyda chyfuniad o glipiau a chyfweliadau gyda’r actorion a’r criw cynhyrchu, cawsom awr o nostalgia difyr. Ydy, mae’n hawdd chwerthin am ben arddull arbennig y gyfres, gydag actio mor stiff â marwdy ar brydiau, ebychiadau a seibiau dros ben llestri o Americanaidd, y gwisgoedd mawr a’r gwalltiau mwy. Ond fe lwyddodd Graham Jones y cynhyrchydd i dorri tir newydd a deffro’r gynulleidfa Gymraeg o’u trwmgwsg gwledig mewn cyfresi fel Minafon a Pobol y Cwm, trwy gyflwyno teulu’r Ambrose a Gregory ac ambell gyn-fyfyriwr fel Tony Llywelyn a Simon Fisher o’r rhagflaenydd, Coleg. Llwyddodd i gorddi’r dyfroedd hefyd, gyda’r defnydd helaeth o Saesneg busnes hirwyntog, ambell reg a slang Caerdydd a oedd yn wrthun i lawer. Ac mi fentrodd y cynhyrchwyr trwy ddewis dau wyneb newydd fel y prif gymeriadau, Geoff Morgan a oedd yn cael gwersi Cymraeg yng Nghlwb Ifor Bach rhwng dysgu’i sgriptiau, a Donna Edwards o Ferthyr - gambl lwyddiannus maes o law, gan iddi fynd ymlaen i ennill gwobr BAFTA Cymru am yr actores orau yn crème de la crème y ddrama Gymraeg, Tair Chwaer.

Un o’r clipiau mwyaf trawiadol oedd y llun awyr o Fae Caerdydd ugain mlynedd yn ôl, gydag adeilad eiconig y Pierhead yn sefyll yn unig ar lan y dyfroedd lleidiog. Roedd y gyfres ymhell o flaen ei hamser ar y pryd, yn portreadu’r datblygiadau mawr ar y gweill fel saga’r tŷ opera cenedlaethol. Gyda phopeth wythdegaidd yn ffasiynol eto - a’n helpo - ffilm Thatcher ar frig y siartiau a Dallas yn dychwelyd i’n sgriniau yn yr haf, beth am atgyfodi cyfres fer o Dinas eto? Does dim angen diweddaru arwyddgan bachog a chofiadwy Myfyr Isaac beth bynnag. Gallaf weld Paul Ambrose yn AC Torïaidd yn y Senedd a Miriam yn dangos pwy ydi’r bos mewn caffi-bar moethus ar lan y dŵr. Efallai mai Teulu yw’r peth agosaf iddi heddiw, a Mair Rowlands, arch-ast Dinas a laddwyd mewn damwain hofrennydd yn ei helfen fel y penteulu sy’n dal i drefnu swperau llawn tensiwn. Peidiwch â disgwyl i mi ddallt beth sy’n digwydd, chwaith, wrth i’r cymeriadau ffraeo a ffeirio partneriaid yng ngŵydd cleifion Glan Don. Heb sôn am geisio cadw wyneb syth gyda wig Matthew Gravelle. Ond mae’r ffigyrau gwylio’n siŵr o blesio, wrth i filoedd fwynhau awr o gecru a gwledd i’r llygaid bob nos Sul.

Crïo-chwerthin ar yr A470

WEITHIAU, dwi’n amau a ddylwn i yswirio’r car rhag peryglon ‘gwrando ar Radio Cymru’. Mae’r orsaf yn gydymaith cyson i mi wrth igam-ogamu ar yr A470, heblaw am Fwlch Oerddrws a thir neb Sir Faesyfed lle caiff ei disodli gan orsaf Wyddeleg am ryw reswm. Cofiwch chi, mae hynny’n fendith weithiau pan fo’r DJ yn chwarae rhyw gân Nashville Gymraeg. Dwi mewn perygl o sgrialu i’r clawdd wrth wrando ar yr orsaf ambell dro, yn enwedig pan fo gwleidyddion a gohebwyr y Bae yn lladd yr iaith gyda’u “delifro”, “ffocysu”, “sgrwtineiddio” a “blaenori”. Dro arall, mae bwletinau newyddion yn gwneud i mi ferwi o glywed cyfieithiadau o sgriptiau Saesneg y Gorfforaeth. Dros y Calan, cyfeiriodd Siân Elin Dafydd at ddigwyddiad yn ‘Ysbyty Withybush’ Hwlffordd yn lle’r Llwynhelyg arferol.

Ar yr ochr gadarnhaol, mae ambell raglen arall yn gwneud i mi ’lanha chwerthin nes ’mod i’n gorfod stopio yn y gilfan agosaf i gallio. Rhaglen Tudur Owen amser cinio dydd Sadwrn ydi honno, awr a hanner o sgyrsiau difyr, ambell gân a rhagflas o gemau pêl-droed y p’nawn. Ond yr uchafbwynt heb os yw’r trafod a’r tynnu coes diddiwedd rhwng Tudur a’i gyd-gyflwynwyr, yn enwedig ei gyd-Fonwysyn Manon Rogers. Anghofiwch am Dafydd a Caryl, dyma’r ddeuawd orau ar Radio Cymru o bell-bell ffordd, gyda’r tynnu coes diddiwedd ar draul Manon druan, a Dyl Mei fel rhyw ddyfarnwr tawel ffraeth yn y canol. Ar ben hynny, mae’n rhaglen gartrefol braf a Chymraeg ei naws, sydd ddim yn gorfod trafod selebs Eingl-Americanaidd i ddenu’r gwrandawyr. Dyma’r ffisig perffaith i unrhyw un sy’n dal i ddiodde’ felan y flwyddyn newydd.

Roedd y digrifwr wrthi ar S4C wythnos diwethaf, mewn rhaglen arbennig Tudur Owen: Mentor y Mudiad. Ei “sialens” (gair arall i’w ychwanegu at fy nghas-restr) oedd helpu rhai o aelodau’r CFfI i gamu ar lwyfan Noson Lawen. Rydyn ni’n hen gyfarwydd â gweld ffarmwrs ifanc cydnerth mewn drag â bronnau anferth, a’r gynulleidfa’n gwlychu’u hunain am ben geiriau fel “daiarîa”. Gobaith Tudur Owen oedd cael criw Bro Ddyfi i dorri cwys newydd trwy berfformio sgetsh fwy modern, ac annog Sam Jones o Dregaron i wneud stand-up yn hytrach na’r adroddiad pum-munud digri. Gyda chynghorion gan Garry Slaymaker ac Ifan Gruffydd, lot fawr o baneidiau a bisgedi, nerfau, a hunllef bob sgwennwr - tudalen wen wag - llwyddodd y criw i serennu o flaen y camerâu. Rhaglen ddifyr a theyrnged glodwiw i ddoniau llawr gwlad yn lle ailbobiad gwael West End-aidd arall y mae S4C yn or-hoff ohono. Pob clod i’r cynhyrchwyr hefyd am osgoi defnyddio arddull banel Celebrity Britain’s got the X Factor on Ice.

Uchafbwynt arall yr wythnos ydi Stella, cyfres newydd sbon Ruth Jones (Gavin and Stacey) ar gyfer Sky1. Ie, cyfres ddrama-gomedi o Gymru ar sianel loeren Rupert Murdoch, er gwaetha’r Cymoedd ystrydebol ag ambell Dai. Mae’n llawn cymeriadau brith fel Alan y dyn lolipop hoffus (Steve Speirs) a Paula (Elizabeth Berrington) y trefnwr angladdau alcoholig a nwydwyllt, a llu o wynebau cyfarwydd Cymraeg fel Julian Lewis Jones, Beth Robert ac Aled Pugh. Llifodd yr awr heibio, gyda chymysgedd o sefyllfaoedd ecsentrig a chyfarwydd, a’r Rhondda ar ei orau dan haul braf.

Selebs/4C

Blwyddyn Newydd Dda un ac oll, ac ymddiheuriadau i Roger Williams, awdur Gwaith Cartref am ei ailfedyddio’n Owen yn llith olaf 2011. Dyna un o’m haddunedau eleni - canolbwyntio ar gael cyfenwau’n gywir, a bod ychydig yn fwy goddefgar tuag at gynnyrch Cymraeg mewn cyfnod o gyni a newid mawr dan law Prif Weithredwr newydd Parc Tŷ Glas. Berig y bydda’ i wedi torri’r ail adduned yn rhacs jibidêrs erbyn diwedd yr erthygl…

Mi ddiflannodd y ’Dolig cyn gyflymed â phapur lapio presanta’r plant yn nhŷ fy chwaer y bore hwnnw. Ac am y tro cyntaf ers cantoedd, gwyliais Dechrau Canu Dechrau Canmol er mwyn cael profiad amgenach o’r ŵyl na gorfwyta a gorbopeth arall. Hynny a’r ffaith fod y rhaglen noswyl Nadolig yn cael ei darlledu dan olau cannwyll hyfryd o Eglwys Sant Grwst ym mro fy mebyd. Ond, a minnau’n disgwyl lleisiau a wynebau lleol, synnais o weld y gyfres hanner canrif oed yn rhoi cymaint o lwyfan i ferched yr hen orllewin Morgannwg - Siân Phillips ac Elin Manahan Thomas. Dyna chi slap a snobyddiaeth i lefarwyr ac unawdwyr tan gamp Dyffryn Conwy. Parhaodd obsesiwn S4C gyda rhaglenni “arbennig” gan rai o gyn-sêr cyfresi talent Lloegr. Dwi ddim yn amau doniau hogia OMA, Rhydian na Mark Evans am eiliad, ond gormod o bwdin a chomisiynau oedd hi ganddyn nhw yn 2011. Ar y llaw arall, cefais flas (bwm! bwm!) ar Dudley: Pryd o Sêr lle’r oedd rhagor o’r ‘selebs’ felltith - ac Eleanor Burnham - yn coginio dros achos da. Er gwaethaf strancio Rhodri Ogwen a Miss Cymru, roedd pawb yn cyd-dynnu’n rhyfeddol o dda yng ngwres y gegin. Chewch chi mo’r camera’n closio at ddagrau dros ben llestri mewn cyfres realaeth Gymraeg fel rhai Eingl-Americanaidd. Tydi byd y cyfryngau Cymraeg mor losgachol o fach i rywun ffraeo fel ci a chath siŵr iawn?

Un o uchafbwyntiau personol yr ŵyl oedd Orig, rhaglen deyrnged hyfryd i’r reslar diwylliedig o Ysbyty Ifan. Cawsom lu o hanesion difyr am reolwr-chwaraewr Nantlle Vale (“lladdwch nhw!”), un o ffans pennaf Cynan, a sut y cafodd ei enwi’n El Bandito gerbron tyrfa fawr o Fecsicaniaid ym Madison Square Gardens Efrog Newydd oherwydd ei fwstas enwog. Ac fe glosiodd y camera’n aml at wyneb dagreuol cyflwynydd a chynhyrchydd y rhaglen, Tara Bethan, wrth i’r hanesion a’r hiraeth am ei thad lifo. Byddai dôs o Gymreictod angerddol y diweddar Orig Williams yn hwb enfawr i Gynulliad gwantan Bae Caerdydd a’n chwaraewyr rygbi a phêl-droed simsan eu hanthem.

Siomedig braidd oedd ffilm ‘fawr’ Burton: Y Gyfrinach? a seiliwyd ar ddiwrnod tyngedfennol ym mywyd Richard Burton (Richard Harrington) a’i frawd Ifor (Dafydd Hywel) ym 1968, yng nghartre’r actor alltud ar lan llyn Genefa. Iawn, roedd yna hen ddigon o greu awyrgylch myglyd arbennig a gwaith camera trawiadol, ond erbyn y chweched olygfa lanw o gae o yd neu wydraid o wisgi, roeddwn i’n dechrau pendwmpian. Yn wir, llwyddodd y rhaglen ddogfen Richard a Burton a ddarlledwyd noson cyn y ffilm - amseru gwael iawn os bu erioed - i ddatgelu tipyn o gefndir y ffilm mewn cwta hanner awr ddifyr.

Tyrcwns a Chracyrs 2011

Wrth ’sgwennu’r hyn o lith i gyfeiliant Hei! Pawb Nadolig Llawen am y pumed tro ar y radio heddiw, dwi’n gweddïo y bydd genod Pheena yn ymuno â streic dridiau’r cerddorion Cymraeg wythnos nesaf. Ac mae’r meddwl yn naturiol droi’n ôl at ddigwyddiadau’r flwyddyn a fu, gan gynnwys y da a’r drwg ym myd radio a theledu. Ond yn wahanol i gystadleuaeth personoliaeth chwaraeon y flwyddyn BBC Prydain, mae yna le i ferched yng nghlodrestr y golofn hon. Felly, pa raglenni Cymraeg barodd i mi orfoleddu fel cais olaf Shane yn Stadiwm y Mileniwm neu ddiawlio fel cerdyn coch Sam yn Seland Newydd?

Y TYRCWNS

5 Sori, Siwan Ymddiheuriadau i’r awdures Siwan Jones. Er bod llawer wedi mwynhau Alys, cyfres ddrama dywyll am fam sengl a’i chydbreswylwyr brith mewn bloc o fflatiau rhywle yn y gorllewin, nid felly fa’ma. Fi ’di’r bai, yn disgwyl Con Passionate neu Tair Chwaer arall. Gormod o olygfeydd duach na du, llygod mawr a baw cŵn, ar gyfer nos Sul yn tŷ ni.

4 Boddi yn ymyl y lan Mae yna wastad rhyw gyffro ynghylch cyfres ddrama deledu newydd, yn enwedig pan fo rhai Cymraeg mor brin â ffrindiau Cameron yn Ewrop. Er gwaetha’r holl edrych ymlaen at olygfeydd godidog a’r ymdriniaeth o fywyd gwledig cyfoes Llŷn, collais bob diddordeb yng nghastiau pobl Porthpenwaig erbyn y diwedd. Roedd y plot yn tindroi ac wedi’i ganoli ar un o’r cariadon ifanc mwyaf diflas yn hanes teledu, a llawer o’r gwylwyr wedi rhagweld cyfrinach y Ficer a’r Athro yn y bennod gyntaf.

3 Dewch yn ôl, Brodyr Bach! Sioe adloniant nos Sadwrn gyda Rhodri Ogwen, Mari Løvgreen a chynulleidfa ddryslyd wedi’u sodro ar gefn motobeics a cheir Saab-heb-do. Gyda chlipiau camerâu cudd diddim, ac aelod ‘lwcus’ o’r dorf yn ateb cwestiynau er mwyn ennill cyfanswm y dderbynneb siop yn ei boced - £1.24c o Spar efallai? - Ar Gamera oedd un o’r sioeau odiaf a welais erioed. Roedd wyneb Ms Løvgreen yn bictiwr o “be ddiawl dwi’n dda yma?”

2 Wylit, wylit… Hywel Teifi ’Sgwn i beth fyddai ymateb y cawr o Langennech o weld ei fab yn arwain marathon BBC Prydain ym mhriodas Cêt a Wil? Roedd S4C hefyd wedi meddwi ar yr achlysur ddiwedd Ebrill, gyda Rhun Ap a gohebwyr newyddion S4C yn chwifio Jac yr Undeb ar ran ni Gymry Cymraeg lwcus.

1 .Cach Mae gwledydd eraill yn cael diwrnod o wyliau a chlamp o orymdaith fawr gyhoeddus i ddathlu eu diwrnodau cenedlaethol. Yma yng Nghymru, fe gawsom ni gêm banel .cym gyda brenhines ddrag a Glyn Wise. Roedd mor erchyll nes i mi ofni canlyniad Refferendwm y Cynulliad ychydig ddyddiau wedyn. Diolch i’r drefn mai’r garfan “Ie” enillodd y dydd, a bod S4C wedi dweud “na” pendant i gyfres lawn o hon.

Y CRACYRS

5 Ffion Llywelyn. Anghofiwch am straeon ciami fel Lois yn esgor dros bizza, a golygfeydd o Garry Monk a’r blismones mewn gynau nos cyfatebol. Roedd perfformiad caboledig Bethan Ellis Owen o’r athrawes alcoholig yn Pobol y Cwm yn ddoniol a dirdynnol yr un pryd, wrth iddi faglu o’r naill begwn i’r llall dan ddylanwad y botel. Pe bai’r gyfres Gymraeg yn mynd benben â’r ‘mawrion’ Saesneg yn seremoni wobrwyo’r operâu sebon, dyma enillydd y categori ‘actores orau’ heb os.

4. Teyrngedau tawel Isafbwynt ddylai marwolaeth fod wrth gwrs, ond roedd teyrngedau tawel criw Sgorio i golli Garry Speed yn ddiweddar yn hynod gofiadwy, gyda’i gydchwaraewyr clwb a chenedlaethol Malcolm Allen a John Hartson yn siarad yn ddewr o’r galon ychydig ddyddiau wedi’r golled drist.

3. Cymru a’r byd Rhwng Steffan Rhodri yn olrhain hanes allforion O Gymru Fach i bedwar ban, a sêr fel Cerys Matthews yn crwydro Ciwba, Beti George yng Nghyprus a Gerallt Pennant yn ynysoedd y Galapagos yn Yr Ynys, cawsom gyfresi dogfen rhagorol yn edrych ar y byd trwy lygaid y Cymry gyda gwaith camera godidog. Mae’n hollbwysig edrych y tu hwnt i ffiniau a chyfyngiadau’r wlad fach gymhleth hon weithiau. Gobeithio na fydd toriadau S4C yn arwain at lai o deithio yn y dyfodol.

2. Rose Edwards Seren 85 oed o Frynsiencyn, Môn, a fu’n hel atgofion am galedi’r oes a fu, ochr yn ochr â Facebook, bîtbocsio a chwarae’r X Box yng nghyfres sgetshis swreal Dim Byd. Clasur deng munud, gyda bar gwybodaeth ar waelod y sgrin yn rhestru llu o deitlau raglenni dychmygol fel sianel reslo ‘Waldio Williams’, sianel siopa ‘Rhad ’tha Baw’ ac ‘Uned Pimp’ a ‘Sali Marley’ a brofai bod gwreiddioldeb a chreadigrwydd yn perthyn i’r byd darlledu Cymraeg o hyd.

1. Deg allan o ddeg Efallai mai pensiynau neu system fandio Leighton Andrews AC ydi pwnc trafod ystafelloedd athrawon go iawn y dyddiau hyn. Ond ym myd difyrrach Gwaith/Cartref, maen nhw’n dioddef penmaen-mawr, yn lapswchan partneriaid ei gilydd neu’n cysgu efo’r ysgrifenyddes. Pa ryfedd bod athrawon go iawn braidd yn sensitif o bortread Roger Williams a Fiction Factory ohonynt? Ond gyda chymeriadau credadwy a chofiadwy fel y pennaeth Rhydian Ellis (Rhodri Evan) sydd ar binnau’n barhaus, Mrs Lloyd (Rhian Morgan) yn cael ail-wynt wedi chwalfa nerfol, torcalon Beca Matthews (Hannah Daniel) ar ôl cael ei threisio a Wyn Rowlands (Richard Elis) sy’n taflu llwch i lygaid pawb – roedd yna fwy na digon i’n denu’n ôl i Ysgol Gyfun Bro Taf y gwanwyn nesaf.

Nid ar fara'n unig...

Ddechrau’r flwyddyn, gwelwyd deryn prin iawn yma yng Nghymru - cyfres ddrama Saesneg gan BBC Llandaf yn unswydd i’r gynulleidfa gynhenid. Dim actorion o Oxbridge yn teithio mewn Tardis neu’n datrys dirgelion sy’n seiliedig ar lyfrau Arthur Conan Doyle, a Chaerdydd a’r cyffiniau yn cogio bod yn unrhyw le heblaw Caerdydd a’r cyffiniau. ‘Haleliwia!’ meddwn i, a ‘hwrê’ meddai’r gwylwyr a roddodd groeso cyffredinol os nad gwresog i Baker Boys. Llwyddodd i ddenu ffans dros Glawdd Offa hefyd, gydag adolygydd The Stage, papur newydd diwydiant celfyddydau perfformio Prydain - teli a theatr a ballu i chi a fi - yn canmol dan y pennawd bras “The Welsh drama that deserves national attention”. Dim ond tair pennod gawsom ni, fodd bynnag, gan wneud i rywun amau fod toriadau’r Bîb yn dechrau brathu. Ond na phoener, mae hynt a helynt gweithwyr becws Valley Bara yn ôl am gyfres arall… o dair eto. O wel. Berig ein bod ni’n gorfod bodloni ar friwsion eto, tra chafodd Matt Smith a’r Tardis gyfres 13 pennod eleni a sbeshal dydd Dolig gydag eisin ar ei ben.

Yn y gyfres newydd, fe ailymunwn â’r criw chwe wythnos yn ddiweddarach. Mae’r gweithwyr yn dal i bobi am y gorau ond mewn limbo braidd ers i Rob (Matthew Gravelle), prif ariannwr y busnes ffoi i Ffrainc wedi i’w ddarpar wraig Sarah (Eve Myles) ailgynnau tân efo Owen (Gareth Jewell). Cawsom awr go gythryblus - os araf weithiau - o gyfeillgarwch dan straen, tor-perthynas, argyfwng morgais, a diweddglo ansicr wrth i un o brif gwsmeriaid y becws fynd i’r wal. Drama’r dirwasgiad go iawn, sy’n golygu cryn densiwn, dadlau a llythyron cas o’r banc. Trueni na chafodd actorion fel Steve Meo fwy o gyfle i ddangos fflachiadau o hiwmor Belonging-aidd yma ac acw. Efallai y daw haul ar fryn yn y briodas. O leia’ mae’r gacen yn saff.

Ar yr ochr gadarnhaol, mae’n wych gweld cyfres ddrama boblogaidd yn rhoi lle teilwng i Carla Readle o Abertawe, actores â pharlys yr ymennydd, fel Elen y rebel arddegol. Ac mae’n braf clywed cymeriad Mali Harries yn dweud ambell frawddeg Gymraeg yn naturiol braf yng nghanol sgyrsiau Saesneg, i gadarnhau’r ffaith nad yw’r iaith yn gwbl farw yn y cymoedd. Sy’n dod â ni’n dwt at y pwynt nesaf. Iawn, oce, mae bron i hanner poblogaeth ein gwlad - 1.43 miliwn - yn swatio yn y de-ddwyrain, ond mae’n hen bryd i ni gael drama deledu Saesneg y tu allan i ffiniau Valleywood. Ardal Abercynon a Chaerffili yw’r ‘Trefynydd’ ddychmygol yn Baker Boys, ac mae cyfres lwyddiannus cwmni Rondo Media o Borthaethwy, The Indian Doctor, ar gyfer BBC Prydain wedi’i gwreiddio’n ddwfn yng Nghwm Rhondda’r 1960au. Er bod cyfresi’r gorffennol wedi’u gosod yn Sir Benfro (The Lifeboat, 1994) a chefn gwlad Sir Frycheiniog (Mortimer’s Law, 1998), lleisiau a lleoliadau metropolis Caerdydd sy’n arglwyddiaethu o hyd.

Felly, dewch ’laen gynhyrchwyr a chomisiynwyr BBC Cymru-Wales. Ailosodwch eich system llywio lloeren, ac ystyriwch ardaloedd Wrecsam, Môn, Eryri neu Geredigion fel lleoliad eich drama nesaf.

Y Cythrel Cystadlu a'r Cwrw

Llond sied o hwyl a llond trelar o ddoniau ar y llwyfan. Dyna rai o’r ystrydebau a ddefnyddiwyd yn Eisteddfod Ffermwyr Ifanc: Digwyddiadau ’11 o Sunny R’yl nos Sadwrn diwethaf. Rhaglen a brofodd, heb os nac oni bai, fod mwy o dalent ym mys bach y cystadleuwyr hyn na’r perfformwyr carioci ar raglen ITV yr un pryd sy’n colli gwylwyr yn llu. O gerdd dantio i feimio cân gan gymeriadau plant poblogaidd, roedd yna rywbeth i blesio pawb. Mae’n siŵr fod yna sgetsh efo llancia blewog mewn wig a bronnau plastig yno’n rhywle hefyd, elfen mor annatod o’r cystadlu â Morgan Jones, Ifan a Mari fel cyflwynwyr. Byddai’n braf petai S4C wedi mentro i ddefnyddio wynebau newydd o’r clybiau i gyflwyno peth o’r arlwy, pobl sy’n nabod y criw ac yn gwybod sut i gael y gorau o’r cystadleuwyr nerfus gefn llwyfan. Rhywun fel Meinir Ffermio Jones efallai, sydd wedi hen ennill ei phlwyf ar gyfres amaethyddol nos Lun bellach. Gallai ei chydweithiwr Terwyn Davies fod wedi cadw’i sedd yn gynnes yn y stiwdio wrth iddi bicied i’r llwyfan ac ennill y gystadleuaeth llefaru dan 26 oed ymhlith eraill. Go dda hi, ac i S4C am roi lle teilwng i’r cythrel cystadlu CFfI bob blwyddyn erbyn hyn.

Ystrydeb anffodus arall ydi’r teithiau rygbi, sy’n saff o gynnwys ambell anffawd alcoholaidd. Pwy all anghofio giamocs meddwol ŵyr-yng-nghyfraith y Cwîn yn Seland Newydd dros yr hydref, tra’r oedd carfan ifanc Cymru yn esiampl glodwiw i weddill y byd rygbi? Trueni nad yw’r un peth yn wir am fois yr Aman. Nhw agorodd cyfres newydd Y Byd ar Bedwar sy’n brolio ei bod yn “cynnig newyddiaduraeth ymchwiliadol o’r safon uchaf”. Ac eithrio nos Lun diwethaf, efallai. Roedd y rhaglen yn olrhain gwyliau haf dau Gymro ifanc a drodd yn hunllef ar ynys Ibiza. Adroddodd Christian Gregory o Rydaman yr hanes, a oedd, i bob pwrpas yn cynnwys marathon yfed mewn limo i faes awyr Caerdydd cyn glanio yn San Antonio am ddau y bore a’i throi hi’n syth am far Delilah’s. Erbyn toriad gwawr, roedd Christian mewn coma ar ôl cael ei daro’n anymwybodol y tu allan i glwb nos. Daeth drwyddi, diolch i’r drefn, ond mae ei deulu’n dal i chwilio am atebion ac yn cyhuddo heddlu Ibiza o laesu dwylo. Ymhen dipyn, fe ddaeth i’r amlwg bod pobl yn pwyntio bys at bownsar o Sais - ond er gwaethaf ymchwiliadau’r criw cynhyrchu, ni welwyd bw na be o’r llabwst honedig. Hanner awr yn ddiweddarach, doedden ni fawr callach. Y cwbl a gawsom oedd golygfa di-ri o’r gohebydd Sian Morgan yn crwydro’n ddi-glem o gwmpas West End San Antonio, yn gadael swyddfa’r heddlu, bar Lineker’s a chlwb Delilah’s yn waglaw a neb yn fodlon siarad â hi. O leiaf fe gafodd hi wibdaith i’r haul.

Siawns bod y Deri Arms yn saffach o beth gythgam. Mae tafarn enwocaf Cymru wedi newid dwylo, a braf gweld wynebau newydd yn Ed ac Angela (Geraint Todd a Tara Bethan). Mae’r berfformwraig amryddawn o Lansannan wedi meistroli’r acen hwntw mor berffaith nes i rai fethu â’i hadnabod. Rhyngddi hi a Sera Cracroft o Abergele (Eileen Penrhewl), mae’n rhaid bod rhywbeth arbennig yn nyfroedd yr hen Glwyd.

Yr Aur

Cyfres ddrama 17 mlwydd oed ydi uchafbwynt y Sianel i mi’n bersonol ar hyn o bryd. Iawn, mae yna gyfresi newydd diweddarach ymlaen hefyd. Mae’n braf gweld Dai yn ôl bob nos Lun, ond dwi ddim mor frwd dros ddau o sêr adloniant ysgafn y Sianel. Mi wn fod siopau’r stryd fawr eisoes yn bla o drimins a geriach 2-am-bris-1, ac y bydd Tap Dancing Turkeys – a’n gwaredo - yn helpu Arglwydd Faer Caerdydd i gynnau goleuadau Dolig y brifddinas heno, ond dwi DDIM yn barod am fabi diweddaraf Stifyn Parri, Seren Nadolig Rhos eto. Dewch yn ôl ata i ddiwedd y mis. A tydi sbloets fawr y tenor perocsid o Bontsenni ddim yn apelio chwaith, er bod ganddo filoedd o ffans parod ar gyfer Rhydian’s Got Talent S4C.

Ond yn ôl at y gyfres ddrama 17 mlwydd oed ’na. Ydy, mae hynt a helynt perchnogion busnesau bach Pengelli (Ffilmiau’r Nant) yn ôl yn slot aur y sianel. Tapio’r ddwy bennod wythnosol amdani, felly, a’u gwylio ar bnawn Sul gwlyb a thywyll. Er fy mod i’n cofio gwylio’r cyfresi cyntaf o 1994 ymlaen, ni allaf yn fy myw gofio’r wythfed gyfres a’r olaf a ddaeth i ben yn 2001. Efallai fod y diddordeb wedi pylu erbyn hynny, a llawer o’r cymeriadau gwreiddiol wedi gadael fel sy’n anorfod mewn cyfres hirhoedlog. A sôn am gymeriadau. Dyna chi Carla (Nerys Lloyd) ddiniwed â rhyw olwg gariadus-freuddwydiol arni’n barhaus a’r anfarwol Triawd y Garej. Mi fuasai Pobol y Cwm yn elwa’n aruthrol ar hiwmor naturiol Edwin, Harri a John Albert ar hyn o bryd. Er gwaethaf ambell elfen sydd bron yn perthyn i oes arall - car Montego, y cyfeiriad at gwmni Manweb, logos WDA yn y cefndir a barf Bryn Fôn - mae’n cynnwys elfennau oesol iawn hefyd, yn enwedig wrth i Gwyn Lloyd ddweud “pa mor anodd ydi hi ar fusnesa bach y dyddia’ yma” yn ei araith agoriadol fel pennaeth newydd y stad. Ac roedd rhyw dinc o dristwch wrth ddarllen y glodrestr ar y diwedd, gyda’r diweddar Angharad Jones yn un o’r awduron, a chwmni mawr Barcud gynt yn darparu’r arbenigedd technegol.

Gan wibio’n ôl i’r presennol, braf gweld fod yr hen bêl-droediwr â’r mwng euraidd o Wrecsam yn dal i godi helynt. Do, fe bechodd Robbie Savage dros 300 o selogion Strictly Come Dancing ar ôl siglo’i dîn a’i du blaen yn or-rhywiol mewn perfformiad “vulgar, deplorable and completely unnecessary” o’r paso doble. Roedd y lluniau o Bale a Ramsay yn gwisgo lifrai Jac yr Undeb yr Olympics yn fwy ffiaidd o beth uffarn i mi na paso doble Savage.