Dwi’n amau weithiau a ydw i’n byw yn nhalaith
rhif 51 yr Unol Daleithiau yn sgil sterics storm Sandy, ac a ddylwn i fod wedi
pleidleisio ddydd Mawrth dros naill ai’r blaid â’r logo mul neu eliffant. Mae’r
BBC a Sky yn debycach i is-sianeli newyddion NBC a Fox wedi’u llywio gan
gyflwynwyr gafodd ddos go hegar o botocs, triniaeth gwyngalchu dannedd a lliw
haul ffug. Mae Radio Cymru hefyd yn manteisio i’r eithaf ar gyfraniadau Cymry
America fel Alison Hill a Steff Owen. Ydy, mae’r wasg a’r cyfryngau wedi mopio
gymaint ar ras y Tŷ Gwyn nes ein bod ni’n fwy cyfarwydd â’r cyffro yn nhalaith
Ohio na’r ymgeiswyr am swydd wastraffus pen blismyn Cymru a Lloegr. Mae Ann
Lois Romney, gwraig ymgeisydd y Gweriniaethwyr sy’n hanu o Nantyffyllon, wedi
cael cryn dipyn o sylw hefyd wrth iddi weini pice bach i newyddiadurwyr a’u
pobi ar raglenni fel Good Morning America. Os na fydd ei gŵr yn
llwyddiannus, gallai wastad bicied draw i Lanelli er mwyn cyfrannu i slot cwcan
Prynhawn Da.
Wedi glitz a gormodedd yr ymgyrch fawr
Americanaidd, roedd gwylio lluniau a ffilmiau archif o fyd fythol llwydfrown
Cymru’r saithdegau a’r wythdegau cynnar yn dipyn o sioc i’r system. Ar ddiwedd
wythnos o ddathlu pen-blwydd S4C, roedd rhywun yn teimlo rhyw reidrwydd a
dyletswydd arbennig i wylio drama ddogfen Gwynfor: Y Penderfyniad. Trwy
gyfuniad o gyfweliadau â gwleidyddion amlwg y cyfnod, dyfyniadau o lythyron
personol Gwynfor Evans, a’r dull dyfeisgar o ddangos clipiau newyddion o Sulwyn
Thomas ac Elinor Jones ar Y Dydd ar set deledu’r Dalar Wen, cawsom flas
ar gyffro a gofid yr oes, wedi i Magi dorri’i haddewid i sefydlu sianel deledu
benodol Gymraeg. “The lady’s not for turning” oedd mantra’r ddraig o
ddynas ar y pryd, cyn i Peter Hughes Griffiths ychwanegu’n smala mai tro pedol
S4C oedd yr unig un i Thatcher erioed ei wneud yn hanes Cymru. Er bod streic
newyn Gwynfor dros y Sianel yn weddol hysbys i mi, daeth ambell ffaith newydd a
diddorol i’r fei - fel ei siom a hyd yn oed iselder wedi Refferendwm methiannus
Gŵyl Ddewi ’79, a’i siom a’i deimladau chwerwfelys ar ôl i’r Blaid Dorïaidd
ildio mor fuan yn ei ympryd. Y straeon personol gan deulu Gwynfor oedd
uchafbwynt yr awr i mi, wrth i’w blant gofio’n gynnes am dad a thad-cu annwyl.
Cawsom hanesyn difyr am benderfyniad ei fab, Guto Prys ap Gwynfor, i arddel
enw’i dad yn hytrach na’r cyfenw Evans mewn ymateb i sïon annifyr ei fod yntau
fel gweinidog yr efengyl yn gwrthwynebu gweithred anfoesol ei dad. Un a oedd yn
wrthwynebus i hyn, fel y clywsom yn ddiweddar iawn, oedd un o aelodau amlwg y
Blaid. Rhyfedd felly na chafodd llais Dafydd Elis Thomas ei gynnwys yn y
rhaglen. Cofiwch chi, mae ei dawelwch yn fendith weithiau hefyd…
Dwi ddim yn siŵr a oedd angen
Aneirin Hughes i actio’r Gwynfor fyfyrgar ar aelwyd y Dalar Wen, gan fod
cyfraniadau’r teulu a chydnabod yn ddigon i gario’r stori mewn gwirionedd. Ar
ben hynny, mae’r actor reit yng nghanol stori fawr ddadleuol Jimmy Savile-aidd Pobol
y Cwm ar hyn o bryd, ond amserlennu anffodus yw hynny’n bennaf.
