Melltith y bennod gyntaf

Peth perig ydy gormod o heip. Dwi’n cofio cael fy mhledu gan gardiau post, hysbysebion teledu a phosteri ar dîn bysus pan lansiwyd Y Pris, cyfres oruchelgeisiol braidd am gangstyrs drama o'r gorllewin gwyllt. Ac yn ddiweddar, cefais gerdyn post, gwahoddiad i ddangosiad arbennig yn Aberhonddu, a chip ar gyhoeddusrwydd ITV Wales fel rhan o ymgyrch newydd S4C i ddenu’r di-Gymraeg. A hysbysebion tywyll ar y naw oedden nhw hefyd, gyda merch ifanc ofnus yn cydio’n dynn-dynn mewn bat criced a montage o gymeriadau bygythiol, blin, neu brudd i gyfeiliant cân fyrlymus yr Ods. Roedd un o’m cydweithwyr yn meddwl mai prosiect diweddaraf Delyth Jones, awdures Cwcw, deinosors a wok, oedd hi. Ond na, Jones arall sydd wrth y llyw yma - Siwan Jones, sy’n gyfrifol am rai o gampweithiau dramâu teledu Cymraeg.

Ond mae byd - os nad bydysawd - o wahaniaeth rhwng Alys â’i gweithiau blaenorol a enillodd wobrau BAFTA Cymru a chlod a bri Ewropeaidd. A dyw hynny ddim yn arwydd da iawn. Ystyriwch aelodau o’m teulu, er enghraifft. Roedd pawb wedi mopio’n lân hefo Tair Chwaer am hwyl a helbulon criw canu gwlad yn y Gwendraeth, a Donna Edwards ar ei gorau fel Sharon. Ymateb rhanedig gafodd Con Passionate, gyda rhai o’r to hŷn yn casáu’r golygfeydd swreal bob tro’r oedd Eurof â’i ben yn y cymylau. Yn bersonol, roeddwn i’n g’lana chwerthin. Ar ôl y bennod gyntaf o Alys nos Sul diwethaf, “hen lol” a “rybish” ges i dros y ffôn. A phrin y gwenais i heb sôn am chwerthin. O diâr.

Drama dywyll heb yr hiwmor arferol gawson ni yn y bennod gyntaf, wrth i Alys (Sara Lloyd Gregory) a’i mab dengmlwydd oed Daniel (Zachary Mutyambizi) ffoi o Gaerdydd i fyw mewn twll o fflat “rhywle yn y gorllewin” yng nghanol llygod mawr a chymdogion hanner pan fel y gweinidog alcoholig. Ac mae perchnogion busnes y dref fel haid o lygod mawr annymunol, gyda Ron (Ifan Huw Dafydd wedi’i lapio mewn cryn dipyn o badin!) y Maer yn ymgnawdoliad perffaith o’r cyfalafwyr barus a llwgr sy’n pesgi ar draul pawb arall. Ond mae yna botensial am hiwmor yng nghymeriadau’r ddau frawd a’r mân-ladron anobeithiol, Kev (Aled Pugh) a Shane (Carwyn Glyn - croeso i wyneb newydd). Rhaid aros tan yr ail bennod i brofi’r hiwmor du arferol a rhagor awgrymiadau am broblemau’r cwpl ffug-barchus ac anghymarus Toms a Heulwen. Heb os, mae’r naws ffilmig yn wledd i’r llygaid wrth i’r camera lifo a’n tywys o un fflat i’r llall. Ond dwi’n ofni fod llawer o wylwyr eisoes wedi gadael ar sail y bennod gyntaf anodd hon, sy’n hollbwysig i sicrhau teyrngarwch am weddill y gyfres.

Efallai fod rhai wedi penderfynu dilyn Baker Boys ar BBC1 Wales/Eve Myles am rywfaint o ysgafnder diddrwg-didda nos Sul, lle mae criw o gymeriadau Belonging-aidd yn uno i achub eu bywoliaeth mewn becws.

Rhai o gymeriadau cwmni 'Valley Bara', nady fe?

Feirm Factor

Na, ’sdim angen gradd mewn Astudiaethau Celtaidd o Goleg y Drindod Dulyn i ddeall y pennawd uchod. Wrth gael sbec ar wefan TG4, y sianel deledu Wyddeleg, dyma weld bod trydedd gyfres o sioe realiti’r buarth newydd gychwyn - ac mae’r fformat a’r logo a'r gerddoriaeth yn debyg iawn i fersiwn Cwmni Da yr ochr hon i Fôr Iwerddon. Diawch, mae’r gyflwynwraig hyd yn oed bron mor swanc â’n Daloni ni. Yr unig wahaniaeth amlwg yw mai Land Rover Discovery yn hytrach na phic-yp Siapaneaidd ydi’r wobr i fermeoir gorau’r Ynys Werdd. O, a’r ffaith mai rhaglen ddwyieithog ydi un TG4, gyda thalp go helaeth o’r iaith fain. Dychmygwch y stŵr ar S4C… Ac ydy hyn hefyd yn awgrymu bod y Gymraeg mewn sefyllfa dipyn iachach na'r Wyddeleg fel iaith cefn gwlad?

Feirm Factor Series 1 - Finale from Good Company Productions on Vimeo.

Dim cydymdeimlad

Ydych chi’n gwylio Eastenders? Digon teg, pawb at y peth ac ati. Ond mae mwynhau ei gwylio yn fater arall. Dewch, dewch - dyma gyfres sy’n disgwyl inni falio a chredu mewn gwragedd sy’n claddu gŵyr anffyddlon yn fyw mewn coedwig, dynion yn gaeth i grac cocên dros nos cyn dychwelyd i redeg garej mewn mis, putain o ferch ysgol, ac Ian Beale yn lapswchan efo’r flonden smart o Dempsey & Makepeace ers talwm.

Fe drefnodd y storïwyr ddwy enedigaeth fel rhan o ‘ddathliadau’ nos Galan Albert Square. Newyddion da o lawenydd mawr fel arfer, ond cafodd pethau eu troi ben i waered gydag arddeliad aflan ym myd tywyll y Mockneys. Ar ôl i’w baban newydd-anedig farw yn y crud, fe sleifiodd mam yn ei gwewyr i’r Queen Vic a chyfnewid baban holliach, gan adael perchnogion y dafarn i alaru dros blentyn rhywun arall. Am gychwyn erchyll i 2011, a stori ych-a-fi arall gan sioe sebon sy’n enwog am ymdrybaeddu ym maw isa’r afon Tafwys. A diawch, mae’r cynhyrchwyr wedi codi clamp o nyth cacwn, gan ddenu bron i 10,000 o gwynion – y nifer fwyaf erioed yn hanes y gyfres 26 mlwydd oed. Ac mae elusennau a gwefan fel Mumsnet yn gandryll gyda’r portread o’r fam orffwyll mewn profedigaeth.

Mae’n calonnau ni’n gwaedu dros rieni dan y fath amgylchiadau. Gallai Eastenders fod wedi creu stori hynod o sensitif, fel Pobol y Cwm ddeunaw mlynedd yn ôl pan gollodd y Reesiaid un o’u gefeilliaid. Rwy’n dal i glywed wylofain torcalonnus Eileen hyd heddiw, ac mae’r cyfeiriadau achlysurol at John bach yn dangos bod y cof yn fyw ac yn dal i frifo. Yn hytrach, dewisodd cyfres BBC1 droi’r cyfan yn dipyn o bantomeim mewn ymgais i ennill brwydr y gwylwyr ddechrau’r flwyddyn.

Problem fawr arall Eastenders yw’r cymeriadau. Does dim taten o ots gen i am griw o odinebwyr, lladron a llofruddion. Yn anffodus, mae Teulu bron ag ennyn yr un ymateb. Fe gawsom ni’n siâr o bitshio a chicio a brathu - heb sôn am y merched - yn y gyfres bresennol a ddaeth i ben nos Sul. A hyd yn oed pan ddylwn i gydymdeimlo gyda chymeriadau fel Catrin Morgan yn ei brwydr yn erbyn cancr y fron, mi aeth yn angof braidd yng nghanol yr holl gecru ailadroddus. Mae’n drueni bod y cymeriadau mwyaf diddorol fel Myra (Beth Robert), Eirlys (Eiry Thomas) a’r anweledig Dot (Gaynor Morgan Rees) ar y cyrion braidd. Efallai fod y ffyddloniaid wedi ’laru hefyd, gyda’r 73,000 a drodd i wylio’r bennod gyntaf ar 14 Tachwedd wedi gostwng i 54,000 erbyn 19 Rhagfyr yn ôl gwefan S4C. Ond diawch, fe gawson ni ddiweddglo hapus rhwng genedigaeth a phriodas, a chadoediad (byr?) rhwng Llŷr a Hywel Morgan a hyd yn oed Dr John.

Beth bynnag yw'r gwendidau, mae’r prif gymeriad - harbwr a haul Aberaeron - yn dal i ddenu yng nghanol felan y gaeaf.

Cyflwynwyr oddi cartref

Mae ’na fynd mawr ar docynnau airmiles S4C y dyddiau hyn, gyda chyflwynwyr yn cael eu hanfon i bedwar ban – a Sir Fôn. Tra bod Dai Jones yn cael ei blagio gan fosgitos ar wastadeddau ffrwythlon diflas Manitoba, Canada, mewn dau rifyn arbennig o Cefn Gwlad, mae’r garddwr Russell Jones wrthi’n crwydro Kenya a Tanzania ar gyfer Byw yn y Byd a ddarlledir fis nesaf. Y Fam Ynys oedd cyrchfan Aled Sam yn rhaglen gyntaf 100 Lle, sy’n seiliedig ar Lyfr y Flwyddyn 2010 gan Marian Delyth… a John Davies Bwlch-llan. A bydd Archesgob Cymru’n codi pac i Roma tra bod Naturiaethwr Cymru yn cwrdd ag Indiaid Cochion Gogledd America. Braf eu byd. Pwy soniodd am wasgfa ariannol S4C?

Nos Sul, cychwynnodd cyfres newydd Ôl Traed Gerallt Gymro (Cynhyrchiad Element), clerigwr ac awdur enwog o’r 12fed ganrif a oedd bron â thorri’i fol eisiau swydd y cyflwynydd Dr Barry Morgan, Archesgob Cymru heddiw. Nid hanes ei daith a’i ddisgrifiad enwog o’r werin yn Descriptio Kambriae sydd yma, fel yr oeddwn wedi’i obeithio, ond ei ymgyrch aflwyddiannus i sicrhau statws arbennig i Dyddewi fel cartref Archesgob Cymru. Roedd Dr Morgan, gwladgarwr amlwg arall, yn gyflwynydd hawddgar dros ben â chwerthin iach. Gwenu fel giât fuaswn innau hefyd, petawn i’n ffilmio mewn llefydd mor odidog â chastell glan môr Maenorbŷr, Sir Benfro. Mae gwefan S4C yn honni mai un o uchafbwyntiau’r rhaglen oedd ei gyfweliad â’r Rowan Williams, Archesgob Caer-gaint. Yn bersonol, roedd hi’n well gen i’r holl dynnu coes a’r naws agos-atoch rhwng Barry Morgan a Wyn Evans, esgobion presennol Llandaf a Thyddewi.

Mae’n siwr y bydd Iolo ac Indiaid America (Indus Films) yn denu mwy o wylwyr bob nos Fercher, gyda phortread o frodorion gwreiddiol, bregus, Gogledd America yn y byd modern. Yr eironi yw bod yr Indiaid yn ymddwyn fel cowbois bellach, wrth inni weld ffermwyr yn llosgnodi a ’sbaddu lloi ar ransh Pete Standing Alone yn Alberta, Canada; ac ymweld â sioe rodeo a rasys ceffylau dros y ffin ym Montana. Deallom fod iaith leiafrifol llwyth y ‘Blackfoot’ ar farw, a bod y brodorion yn dioddef llwyth o broblemau cymdeithasol. Yn anffodus, ni chawsom unrhyw ffigurau pendant o siaradwyr iaith Siksiká heddiw, ac awgrym yn unig o’r problemau cymdeithasol mewn golygfa fer pan sgwrsiodd Iolo â thri meddwyn ar gornel stryd. A dyna’r broblem - gorgyffredinoli. Mae Iolo Williams yn gyflwynydd clir a chroyw, ond a oes wir angen iddo grynhoi ei feddyliau ar ôl holi pob Indiad?

Ond yr isdeitlau Cymraeg ar y sgrîn oedd waethaf, gyda gwallau fel “400 can mlynedd yn ôl” ac erchylltra fel “Roedd ganom barch ar sgil y cowboi”. Beth oedd diben mynd mor bell i greu rhaglen wedi’i ffilmio’n wych, cyn gwneud smonach o bethau mewn stafell ôl-gynhyrchu ’nôl adref yng Nghymru?

Gwell Tryfan na’r trenau

Rhyw gyfnod go rhyfedd ydi’r ’Dolig a’r Calan. Ar un llaw, mae’n gyfle i deuluoedd ar wasgar ddod ynghyd, ar y llaw arall, mae’n chwith gweld cadair wag o amgylch y bwrdd bwyd. Ac roedd rhyw dinc hiraethus yn perthyn i amserlenni teledu’r ŵyl hefyd. Neilltuodd BBC2 noson gyfan i ffefrynnau’r 70au, Morecambe & Wise a The Good Life, ac un o uchafbwyntiau noson Nadolig BBC1 oedd The One Ronnie - sy’n swnio braidd yn drist iawn feri sad - gan fod Mr Barker yn ei fedd ers pum mlynedd. Diffyg syniadau gwreiddiol neu borthi dyheadau’r gynulleidfa am Nadoligau’r gorffennol efallai?

Roedd S4C wrthi hefyd, er na chawsom y dos arferol o Fo a Fe a Ryan a Ronnie. Yn hytrach, darlledwyd 40 Uchaf C’mon Midffîld noswyl A noson Nadolig. Gyda chlipiau a dywediadau poblogaidd fel “Glen Fiddich”, roedd hi’n rhaglen rad ond hynod boblogaidd siŵr o fod, gan nad oes cymeriadau comedi wedi llwyddo i ragori ar Wali, Mr Picton, Tecs, George a Sandra ers y nawdegau. Go brin y gwelwn ni raglen gyffelyb am Hafod Haidd neu Bob a’i Fam ymhen deng mlynedd. Roedd chwerthin braidd yn brin yn Sioe Dolig Tudur Owen hefyd, gyda’r gymysgedd arferol o westeion fel yr actores Donna Edwards a’r Arglwydd Dafydd Êl anghysurus yr olwg, pigion o’r we, a giamocs gyda’r gynulleidfa. Y math o sioe yr oeddech chi’n gorfod bod yno i’w mwynhau go iawn. A pham yr holl sylw i Meical Owen, a oedd mor ddoniol â brechdanau twrci oer i swper dair noson yn olynol?

Mewn cyfnod pan fo ffilmiau Cymraeg mor brin ag aur, thus a myrr, fe gawsom ni ddwy'r ’Dolig hwn. Dau ddilyniant i ffilmiau Nadolig y gorffennol, gydag un tipyn mwy llwyddiannus na’r llall. Ar ôl canu clodydd ffilm Catrin Dafydd y llynedd, roedd Ar y Tracs: Y Trên i’r Gêm braidd yn fflat i mi, a hanner awr yn rhy hir. Iawn, mi roedd yna ambell berl - fel Catrin (Rebecca Harries) yn ceisio profi i’r maffia rygbi lleol ei bod yn haeddu tocyn sbâr i gêm fawr Lloegr, a’r cameos hyfryd gyda Phil Bennett fel cariad newydd Mam-gu (Margaret John) ac aelodau o ffilm Grand Slam. Yn anffodus, doeddwn i ddim yn malio’r un botwm corn am dynged Gwenci (Aled Pugh) nac yn credu am eiliad y byddai llond cerbyd o Saeson rhonc yn gwrando’n astud ar sylwebaeth Gymraeg Huw Eic o’r Mileniwm. Ac a wnaiff rhywun plîs ’sgwennu cyfres yn unswydd i Rhian Morgan, un o’n prif actoresau comedi sy’n giamstar ar gynildeb.

Ar ôl lladd ar y ffilm gyntaf yn seiliedig ar greadigaeth enwog Idwal Jones (neu “wedi selio ar gymeriadau Idwal Jones” yn ôl rhestr gloi’r rhaglen - fel selotep felly?!), fe wnes i wir fwynhau Gari Tryfan a’r Drych i’r Gorffennol ddydd Calan, gyda hen farbwr gwaedlyd, mynach mileinig Ystrad Fflur, pwdl trafferthus a lot o ddoniolwch wrth i’r hen dditectif traddodiadol o’r 1950au ddal i geisio dygymod â’r bywyd dinesig modern yn 2010 - oll wedi’u lapio mewn awyrgylch film noir i gyfeiliant cerddoriaeth iasol. Wedi anfantais y ffilm gyntaf o gyflwyno cymeriadau o’r newydd inni, roedd y gwrthdaro a’r gwamalu cyson rhwng Gari Tryfan (Richard Elfyn) sy’n ysu am sigarét a phaned dda, a Cai (Huw Rees) gyda’i Wenglish a’i jôcs sâl - a’r hyfryd Leusa (Catherine Ayres) yn y canol - yn wych y tro hwn.

Mwy’r ’Dolig nesaf, Caryl Lewis a Paul Jones!

Cenwch, clodforwch!

“Gormod o rygbi”. Dyna’r gŵyn arferol am S4C, a digon teg rhwng gêm Casnewydd a Chaerwrangon, cystadleuaeth 7 bob ochr Dubai ac uchafbwyntiau Cwpan Heineken yn hawlio amserlen y penwythnos. Ond diawch, mae rhaglenni cerddoriaeth yn mynnu’n sylw hefyd. Digon teg os ydych chi wedi mopio ar giamocs Only Men Aloud, ac yn edrych ymlaen at weld yr hen, hen, hen, hen ffefrynnau Rhydian Roberts a ‘Bing’ Terfel dros y Dolig, heb sôn am Noson Lawen a chyngerdd mawreddog o Arena Ryngwladol Caerdydd dan ofal Alex Jones – ond i’r gweddill ohonom, gêm o Scrabble neu nofel newydd amdani. Roeddwn i wedi dechrau ’laru ar Carolau Gobaith (8.25 bob nos Fawrth) ar sail yr holl gyhoeddusrwydd yn unig, a oedd bron mor ailadroddus â hysbysebion uffernol Jason Donovan i’r cwmni bwyd rhewi rhad-a-chas. Ond, dyma benderfynu roi hergwd i’m natur scrooge-aidd, ac ymroi i fwynhau gŵyl y Baileys, sori, y baban. Roeddwn i’n ofni Codi Canu rhif VII. Ond fe ges i’n siomi ar yr ochr orau.

A pha ryfedd, gyda Shân Cothi wrth y llyw? Mae Ms Fythol Frwdfrydig Ffarmers yn gallu denu’r gorau o unrhyw un, ac wedi cael blwyddyn brysur rhwng cyfresi Bro, Y Porthmon a Ffair Aeaf/10. Y tro hwn, mae’n rhannu llwyfan gyda’r tenor Rhys Meirion a chwech o Gymry amlwg – os braidd yn fflat – sy’n ceisio codi’r tempo a chanu deuawdau at achosion da. Yn y bennod gyntaf, bu’r criw ar benwythnos meithrin cyfeillgarwch – na, nid mewn ysgol sol-ffa, ond ar gwrs antur ym Mannau Brycheiniog. Y nod oedd gwneud i bawb wynebu’u hofnau cyn mynd ymlaen i ganu o flaen cynulleidfa a chreu crynoddisg. Ac mi gawson ni wledd o chwerthin, os nad gwledd gerddorol. Roedd Bethan Gwanas megis aelod o gwmni syrcas gwladol Moscow ar gwrs rhaffau 60 troedfedd uwchlaw’r ddaear, ond yn crïo fel babi blwydd wrth ganu gerbron Cothi a’r criw. Ac roedd y dyfarnwr di-lol Nigel Owens yn crynu fel Democrat Rhyddfrydol mewn llond ’stafell o fyfyrwyr, cyn plymio i bwll o ddŵr. Ac yn y clyweliadau, roedd Rhys Meirion a Shân Cothi yn rhyfeddol o glên gyda nhw. Mi fuasai un o feirniaid yr Urdd, neu Mr Cowell, wedi’u rhwygo’n rhacs. Ymlaen â’r gân!

I gloi, beth am uchafbwyntiau’r gwylio dros y gwyliau? Yn bersonol, dwi’n edrych ymlaen at flasu Nadolig oes Fictoria yn Byw yn ôl y Llyfr a chwerthin gyda chriw brith Ar y Tracs eto, peth prin iawn yng Nghwmderi’r dyddiau hyn rhwng helbulon y caffi a’r fferm. Dim ond gobeithio y bydd diwrnod priodas Gwyneth ac Yvonne yn achlysur hapus… cyn i Garry Monk daflu dŵr rhewllyd ar y cyfan efallai? Nadolig Llawen!

Pen-blwydd Hapus Chuck

Mae ’na fwy nag un achos dathlu ym Manceinion y mis hwn. Yn ogystal â gŵyl y tinsel a’r twrci, mae un o allforion enwocaf y ddinas yn dathlu’r Aur. Ydy, mae Coronation Street yn hanner cant heddiw. A pha well ffordd o nodi’r achlysur arbennig na thrwy wahodd eiconau’r gorffennol fel Bet, Hilda a Mavis yn ôl am sheri a darn o gacen pen-blwydd yn y Rovers. Achlysur hapus, hiraethus braf i ddathlu’r garreg filltir? Dim ffiars o berig. Achos mae’r cynhyrchwyr wedi penderfynu creu ffrwydrad sy’n achosi i dram ddisgyn am ben y trigolion, a bod o leiaf tri chymeriad yn gadael y Stryd mewn arch yn hytrach na’r tacsi du arferol.

Bydd Corrie ar dân yn llythrennol, wrth i ITV neilltuo wythnos gyfan i’w seren y sgrin. Bydd cwis gyda Paul O’Grady, Victoria Wood yn dewis a dethol y 50 golygfa gorau erioed, ac ailddarllediad o’r bennod gyntaf a ddarlledwyd ar 9 Rhagfyr 1960. Bu bron iddi gael ei henwi’n Florizel Street, tan i ddynes ll’nau stiwdios Granada awgrymu ei bod yn swnio fel stwff glanhau tai bach. Dim ond 13 pennod o fabi Tony Warren a gomisiynwyd yn wreiddiol, ac roedd colofnydd snobyddlyd Daily Mirror ar y pryd yn rhagweld na fyddai’n para mwy na tair wythnos. Sy’n profi fod adolygwyr teledu’n siarad drwy’u pen olau weithiau. Bellach, mae ‘Corrie’ wedi torri dwy record byd - fel y gyfres sebon hynaf sy’n dal ar waith heddiw, a’r actor sebon mwyaf hirhoedlog, William Roache (Ken Barlow).

Er nad ydw i’n ddilynwr selog, mae yna gryn edrych ymlaen at bennod awr sy’n cael ei darlledu’n fyw heno wrth i’r trigolion ddod i delerau â’r drychineb. Bydd yn gyfle i brofi cyffro’r hen ddyddiau teledu du a gwyn, a gweld sut y bydd yr actorion a’r criw effeithiau arbennig yn ymdopi â phwysau’r rhaglen fyw. Mae’r cynhyrchwyr eisoes yn diawlio’r eira diweddar, gan beryglu cysondeb y golygfeydd allanol ‘byw’ â’r rhai a ffilmiwyd wythnosau’n ôl. Digwyddodd rhywbeth tebyg i gyfres Pen Talar, gyda’r eira’n drwch mewn un olygfa cyn diflannu ac ailymddangos yn y rhai dilynol. Gyda llaw, pwy sy’n cofio ymddangosiad Richard Harrington fel bachiad Janice Battersby yn Coronation Street ym 1999? Roedd y corrach cegog wedi syrthio mewn cariad â Hwntw “lleol” ar wyliau carafán - yn y Rhyl. Prawf fod hyd yn oed y goreuon yn gwneud smonach o bethau weithiau.

Does dim dwywaith fod y gyfres wedi gweld newidiadau chwyldroadol dros yr hanner canrif ddiwethaf. Tybed beth fyddai ymateb Mrs Annie Walker, tafarnwraig wreiddiol y Rovers Return, i drigolion brith Weatherfield heddiw - rhwng gweddwon parchus yn paffio dros gigolo, lesbiaid ifanc yn eu harddegau, llofruddiwr yn plymio’i deulu mewn car i gamlas oer, a pherchennog trawsrywiol y caffi?

Pen-blwydd hapus, Chuck.