Cwmderi Newydd

Un o lwyddiannau Gwaith/Cartref yw’r ffaith ei bod wedi’i ffilmio ar leoliad go iawn yn hen ysgol ramadeg y Barri yn hytrach na dosbarthiadau g’neud mewn stiwdio, gan ychwanegu at ymdeimlad realistig y cyfan. Mae Rownd a Rownd wedi hen ymgartrefu ym Mhorthaethwy, gyda setiau fel y caffi, y siop bapur newydd a’r siop trin gwallt yn edrych allan ar brysurdeb Lôn Cilbedlam. Ac mae cyfres fwyaf hirhoedlog y Gymraeg yn edrych yn well nag erioed o’r blaen, ar ôl codi pac o Landaf i Fae Caerdydd.

Ydy, mae Pobol y Cwm wedi cael ailwampiad go iawn – byddai’n rhai dweud gan griw Extreme Makover: Home Edition a ddarlledir rownd y rîl ar sianel Home ‘Sky’ – ers symud i Borth y Rhath, pentref drama newydd y BBC sy’n debyg i legoland gerllaw’r Eglwys Norwyaidd a’r Senedd. Mae un neu ddau wedi beirniadu’r cynllunwyr am greu gormod o newidiadau dramatig i Stryd Fawr Cwmderi, sy’n golygu bod Capel Bethania a meddygfa wedi glanio yno mwya’r sydyn. Mae eraill wedi beirniadu’r setiau dan do am fod yn rhy dywyll – rhywbeth i’w wneud efo’r gwaith ffilmio manylder uwch (HD) meddan nhw – a bod gormod ohonynt wedi’u haddurno â phapur wal Laurence Llewelyn-Bowenaidd. Does ryfedd fod Sioned, Anti Marian a Ffion wedi colli arnynt yn ddiweddar gyda’u hystafelloedd byw seicadelig.

Ond fe ddown i arfer dros amser, ac mae’r cilfachau a’r corneli bach newydd yn cynnig mwy o bosibiliadau i’r criw ffilmio ac amrywiaeth i’r gwylwyr. A chyda mwy o setiau parhaol, mae’n llawer mwy credadwy gweld y cymeriadau’n trafod eu pechodau mawr ym mhreifatrwydd eu pedwar wal yn hytrach nag ar soffa’r Deri. Mantais arall yw’r ffaith fod y cymeriadau yn gallu camu’n syth o’r stryd i’r siop a’r caffi, a’n bod ni’n gweld ceir a phobl yn pasio drwy’r ffenestri. A phan fydd angen triniaeth ’sbytu ar un o’r trigolion, fel Cadno feichiog yn ddiweddar, yna picied drws nesaf i set fawr Casualty amdani. Er gwaetha’r protestio a’r pwdu mawr gan yr actorion o orfod gadael stiwdio Bryste wrth ail-leoli dinas ddychmygol Holby yng Nghaerdydd, mae’r gyfres doctors-a-nyrsys wedi hen setlo yma bellach. Rhai’n well na’i gilydd mae’n debyg, gyda’r si bod ambell actor primadonnaidd (galwn ni fo’n Mr Ffrengig) yn swnian o glywed staff y Bîb yn siarad Cymraeg yn ffreutur Porth y Rhath. Croeso i Gymru, dahhling!

Yn ogystal â’r bytholwyrdd Dr Who, un o gymdogion eraill y Cwm yw Upstairs Downstairs, drama gyfnod am fyddigions a morwynion 165 Eaton Place. Mae’n wledd i’r llygaid, a rhan o’r apêl ydi chwarae gêm o ‘nabod y lleoliad’. Eisoes, cefais gip ar bier Penarth, adeiladau gwyn ysblennydd Parc Cathays yn efelychu Whitehall Llundain, a baneri’r Natsïaid yn hongian ar yr Amgueddfa Genedlaethol fel Berlin ddiwedd y 1930au. Buasai cyfres Gymraeg o’r fath yn llwyddiant ysgubol i S4C (cofio Y Palmant Aur?), ond nid felly i’r BBC mae’n ymddangos. Darlledwyd y bennod olaf nos Sul diwethaf, gyda rhai’n amau a welwn ni gyfres arall gan fod nifer y gwylwyr wedi gostwng i 4.45 miliwn o gymharu â chyfartaledd o 8.7 miliwn a feddwodd ar Downton Abbey, cyfres “nobs and slobs” ITV, chwadal Mark Lawson yn y Guardian. Os felly, mi fydd yna glamp o set ddeulawr yn wag ar gyfer tenant newydd. Plasty bach i Garry Monk, gangstyr Cwmderi efallai?

Cach i Gymru

Anghofiwch am Englebert yn yr Eurovision, a hyd yn oed neiniau Rwsia. Mae gynnon ni ganeuon a pherfformwyr lawn mor camp yng nghystadleuaeth "ganu" flynyddol Sbrec. Llongyfarchion i Gai Toms ar fachu'r siec o £7,500 a thlws o Matalan, ond rhaid cyfaddef, roedd "Deffra" yn 2010 yn llawer iawn gwell. Ond yr ora' o ran adloniant oedd hon... Nikki Fox Rock-chick c.1986 a rhyw Derfel de Vito o Fochdre yn cerdded hanner ffordd drwodd i ganu deuawd, aelod o Sibrydion ar y gitar a "sêr" ifanc Zanzibar a Teulu yn lleisiau cefndir. Hollol, hollol swreal. Be' oedd barn Lisa 'Simon Cowell' Jên go iawn?! Mwynhewch.

Drama sy'n plesio pawb

Wedi hirymaros, mae cloch yr ysgol yn ein galw’n ôl am gyfres arall o Gwaith/Cartref. Ac ar ôl cymaint o och a gwae diweddar am batrwm newydd y Sianel, mae’n braf cael edrych ymlaen a chanmol drama nos Sul. Dwi ddim yn cofio’r un gyfres sy’n llwyddo i ddenu cymaint o frwdfrydedd gan drawstoriad eang o bobl, yr hen a’r ifanc, y gwledig a’r dinesig, ers tro byd. Enghraifft brin iawn o S4C yn llwyddo i blesio pawb. Wedi’r cwbl, mae gennym i gyd ein hatgofion o ddyddiau ysgol ac felly mae’n hawdd uniaethu â hynt a helynt criw Bro Taf. Gydag ychydig mwy o ddramatics na’ch ysgol gyfun Gymraeg arferol wrth gwrs.

A diawch, roedd yna fwy o densiwn yn y bennod gyntaf na rhwng Austin Healey a ffans rygbi Cymru dros dymor Chwe Gwlad eleni. Y cymeriadau newydd ydi prif asgwrn y gynnen. Mae Mrs Siân Bowen-Harries (Janet Aethwy), draig o ddirprwy bennaeth yn gosod ei marc gyda’i disgyblaeth lem, yn mynnu asesu’r athrawon a rhoi cyfle i’r disgyblion lenwi holiadur ar safon y staff - sy’n fêl ar fysedd y plant wrth gwrs. Mae’r pennaeth Daearyddiaeth newydd, Steffan Young, yn prysur droi’n gyw melyn y Prifathro wrth arwain prosiect tywydd newydd yr ysgol a gwirfoddoli i wella’r tîm hoci, gan godi cyfog ar Beca Matthews, yr athrawes ymarfer corff a dreisiwyd ganddo ar ddiwedd y gyfres ddiwethaf. Gobeithio fod yr actor Geraint Todd yn barod am swadan gan fagiau hen ferched yn yr archfarchnad leol. Dyn drwg arall y gyfres ydi’r pyrfyn Wyn Rowlands (Richard Elis) sydd, rhywsut rywfodd, wedi’i benodi’n bennaeth y Gymraeg gan gorddi’i gyn-gariad Nerys Edwards (Catrin Fychan) ymhellach. Ar ôl bwrlwm yr hanner awr cyntaf, gan gynnwys stori fwlio ac ymweliad gan ddisgyblion o Lydaw - elfen dda arall sy’n pwysleisio Cymreictod yr ysgol a’r gyfres hon, lle byddai cyfres ddrama (wael) Saesneg fel Waterloo Road wedi portreadu ysgol o Ffrainc - arafodd pethau erbyn yr ail ran /Cartref. Trodd parti ‘syrpreis’ Dan yn fethiant, gyda Grug (dyweddi ei ffrind gorau) yn dal i fopio arno ers eu cusan nwydus yn y bennod ddiwethaf. Gobeithio na fydd y gyfres newydd yn canolbwyntio’n ormodol ar y triongl serch hwn, gan fod digwyddiadau a thensiynau’r ystafell ddosbarth yn dipyn mwy difyr. Yn bersonol, dwi wrth fy modd efo portread Siw Hughes o’r ysgrifenyddes Gemma Hadden sy’n edrych ar bawb a phopeth o bell dros ei sbectol, megis aelod o’r corws mewn drama Roegaidd.

’Sgwn i a fydd Aled Sam yn canmol perfformiad ei wraig, Rhian Morgan? Dwi wedi fy nrysu a’m siomi braidd gan Sam ar y Sgrîn, gan ddisgwyl cyfres adolygu rhaglenni fel Caban Ateb amser maith yn ôl yn lle hanner awr o gyhoeddusrwydd i arlwy’r Sianel. Er bod croeso i’r gwylwyr fynegi barn, mae’n ymddangos mai ychydig iawn sy’n gwneud hynny mewn gwirionedd. Efallai fod Mrs Jones Llanrug a’i chriw yn eu gwelyau erbyn hanner awr wedi deg nos Sul, ac o’r ychydig rai sydd yn anfon sylwadau, mae safon iaith y trydarwyr (twits?) yn uffernol beth bynnag. Ac mi wn fod pethau’n fain iawn ar Tinopolis y dyddiau hyn, ond siawns gallwch chi sbario hen soffa Wedi 3 i’r cyflwynydd druan?

Y cogydd a’r cwîn

Cefais lyfr coginio yn fy hosan Dolig rhyw flwyddyn neu bump yn ôl. Na, nid un Delia ddoeth na Gordon blin ond A Cookbook for a man who probably only owns one saucepan. Ydy, mae’r llyfr bach llwyd yn cynnwys rysáit ar gyfer yr wy wedi ferwi perffaith, ond dwi’n sgit ar wneud omlet Groegaidd bellach. Go brin y gwnaf i rywbeth mor uchelgeisiol â ‘cholomen wyllt, marmaled ffigys, siocled a halen fanila’, un o ryseitiau rhaglen gyntaf Cegin Bryn (Fflic). Sori, ond wnaiff hyd yn oed connoisseur fel Bryn Williams fyth lwyddo i’m hargyhoeddi fod siocled yn gymar perffaith i gig ar blât.

Serch hynny, cefais flas (bwm! bwm!) ar y gyfres newydd hon fel adloniant ac nid am awgrymiadau i swper heno. Mae pob rhaglen yn seiliedig ar chwe rysáit o’i lyfr - a do, fe gafodd hwnnw hen ddigon o hysbys, o Dafydd a Caryl yn fyw o fwyty Odette’s un fore Gwener i soffa “H” (dwi di ’ngwahardd rhag yngan yr enw’n llawn, gan fod pawb wedi ’laru ar gwyno amdani bellach). Roedd y rhaglen gyntaf yn neidio o’r fferm deuluol yn Ninbych i gegin y bwyty enwog yn ardal gefnog Bryn y Briallu, Llundain, wrth i Bryn Williams bwysleisio pwysigrwydd defnyddio bwyd yn ei dymor. Helgig oedd dan sylw, gyda’r rhan gyntaf yn dangos Bryn a’i dad ac yncl Alwyn yn saethu adar “i fwyta... nid am hwyl”. Rhwng hynny, a’r ffesantod gwaedlyd yn crogi ar gefn y pic-yp a Bryn yn helpu’r cigydd lleol i flingo a thorri carw, nid rhaglen i lysieuwyr na’r gwangalon oedd hon! Roedd ail ran y rhaglen yn canolbwyntio ar y coginio ei hun - dim lol, dim jargons na thrio’n rhy galed i fod yn ffrind gora’ i bawb fel Jamie Oliver – dim ond Bryn yn dangos ei grefft fesul cam. Ac yn gwneud i’r cyfan ymddangos mor, mor, hawdd. Damia fo. Bechod am y gerddoriaeth “ffynci” uchel yn y cefndir, a’r golygfeydd sigledig-ar-wib fel petai’r dyn camera wedi treulio gormod o amser yn seler win Odette’s.

O Glwyd i Gaerffili, a chymeriad difyr arall mewn cyfres ddogfen ysgafn newydd Pobol sy’n bwrw golwg ar Gymry gwahanol iawn i’r arfer, o lanc-fodel i bagan Celtaidd. Agorodd y gyfres gyda Seren Ddisglair, hanes Mark Goodman sy’n enwocach fel Tina Sparkle. Roedd yn llawn straeon difyr gan berfformiwr drag a oedd wrth ei fodd ar lwyfan ’steddfod ers talwm a chafwyd golygfeydd hyfryd rhyngddo â “Nana Sparkle” ei nain. Ond y tu ôl i’r wên fingoch a’r ffrogiau secwins drud o Wlad Thai, roedd yna dristwch – gydag awgrym nad oes fawr o Gymraeg rhyngddo â’i fam ers i’w dad ladd ei hun yn 2005. Chawson ni fyth wybod sut na pham chwaith. ’Sgubwyd y cyfan o’r neilltu mor sydyn â pherthynas Dafydd Wyn a Margaret, brenhines y Morganiaid, yn y bennod olaf o Teulu. Ac ar ôl treulio’r cyfresi blaenorol yn ffeirio partneriaid ei gilydd, mae’r plantos bellach yn cyfnewid busnesau wrth i hwn a hon gymryd drosodd Pot Cei a gadael Pen Jam. Ydw, dwi wedi drysu’n lân efo cyfres ddrama boncyrs o boblogaidd nos Sul.

Tywyll heno

Cyn un o benodau Pobol y Cwm wythnos diwethaf, cafwyd rhybudd gan Gyhoeddwr Dwys-ddifrifol S4C y gall rhai golygfeydd beri gofid i ni wylwyr sensitif. Dylai fod wedi cyhoeddi hynny awr ynghynt. Achos am saith o’r gloch noson Gŵyl Ddewi, dylwn i a’r genedl fod wedi’n paratoi am smonach o raglen dabloid newydd o dre’r Sosban.

Rŵan, dydw i ddim yn frwd dros raglenni cylchgrawn ysgafn ar y gorau. Mae’n siŵr fod Lorraine, Alex Jones a Siân yn iawn yn eu lle, a hynny i’r henoed rhwng Antiques Road Trip in the Attic a Hel Straeon ugain oed. Ac nid fi ydi’r person gorau i siarad o blaid Wedi 7, gan fy mod i fel arfer yn rhy brysur yn tuchan yn y gampfa yr adeg honno o’r nos. Ond ro’n i’n nabod cryn dipyn o ffans y rhaglen, ac mae’n debyg bod gan awduron a gweisg Cymraeg gryn dipyn o waith diolch iddi am hybu gwerthiant llyfrau dros y blynyddoedd. Yna, fe bechodd S4C yn uffernol trwy gael gwared ar rai o’r cyflwynwyr mwyaf poblogaidd a graenus eu Cymraeg wrth ddirwyn contract Tinopolis i ben - cyn dyfarnu contract newydd i, ym, Tinopolis. Roedd datganiad i’r wasg gan y Sianel yn addo “wynebau newydd… yn dod â ffresni a chyffro i’r sgrin”. Os felly, roedd atgyfodi’r hen enw Heno (1990-2001) mor ffres â’r ’sanau yng nghrombil fy masged ddillad. A phob parch i Rhodri Ogwen, dydy o ddim yn wyneb mor newydd â hynny ar ôl ymddangos yn Pryd o Sêr dros y ’Dolig wedi pwl o alltudiaeth gyda sianeli Sky Sports ac Al Jazeera.

Dyma’r dyn ei hun felly, ac Emma Walford fwyfwy hyderus, yn gwenu fel giatiau o’u soffa a stiwdio lelog - gyda’r ffenestri cefn wedi’u gorchuddio rhag ofn i’r gwyliwr gamgymryd y sioe fel Wedi 7 â chôt o baent newydd. Roedd yna orbwyslais ar joio, mwynhau, trydaru ac anfon jôcs, ac adolygu straeon newyddion mawr y dydd fel botocs (D)Imogen Giggs-Thomas, i gymeradwyaeth, chwibanu a chwerthin y criw cynhyrchu a la One Show. Ond lle mae cyfres Alex Ni yn cynnwys pytiau o straeon gan ohebwyr o bob cwr o Brydain, dim ond dathliadau pen-blwydd Ysgol Dewi Sant Llanelli yn 65 oed a gafwyd ar Heno a chyfarchion Skype gan Daniel Glyn, Aled Hall a Caryl. Beth tybed yw teimladau Gerallt Pennant a Meinir Gwilym o gael eu disodli gan gamera’r we? Enw newydd ond hen fformat oedd Prynhawn Da hefyd, sy’n siwr o blesio’r hen bennau gwynion gyda chymysgedd o gynghorion ffasiwn, coginio a garddio. Camarweiniol braidd ydi’i hyrwyddo fel rhaglen gylchgrawn dwy awr, gan fod awr yn y canol wedi’i neilltuo i hen raglenni gan Dudley, Iolo Williams a Bethan Gwanas, cyn dychwelyd yn ôl at soffa Angharad Mair a Siân Thomas.

“Calon Cenedl” ydi mantra mawr y Sianel ar hyn o bryd. Doedd gen i mo’r galon i wylio Pen8nos wedi hanner awr rad-a-chas yng nghwmni Rhodri ag Emma.

Does ryfedd ’mod i’n nerfus cyn Noson yng Nghwmni Caryl. Enw arall o’r gorffennol yn dwyn i gof cyfresi adloniant HTV ers talwm, ac ymgais arall y Sianel i apelio at yr hen Gymry hiraethus wrth atgyfodi Siôn a Siân a Jacpot. Diolch i’r drefn, cefais fodd i fyw gyda chymeriadau newydd yn fwy na’r hen Glenys a Rhisiart a’r holl ganu hyd yn oed - yn enwedig y chwaraewr rygbi cenedlaethol yn rhaffu ystrydebau fel “buddugolieth yw buddugolieth” mewn cyfweliadau â Dot Davies, a’r dysgwyr Cymraeg hipïaidd Val a JoJo Eastman yn dangos partneriaeth newydd wych rhwng Caryl ag Iwan John. Os gawn ni fwy yn y dyfodol, plîs recordiwch mewn stiwdio lai er mwyn creu awyrgylch fwy agos-atoch gyda’r gynulleidfa.

Brith gof

“Ysgytwol” - un o’r ansoddeiriau cyffredin a ddefnyddiwyd mewn rhaglen ddogfen arbennig ar S4C neithiwr. ‘Trist’, ‘dewr’, ‘emosiynol’ a ‘lled-obeithiol’ - gyda’r pwyslais ar y ‘lled’ - yw’r geiriau eraill ddaeth i’r cof. Ac mae hwnnw’n beth bregus ar y naw, gan mai colli’r cof, gair pobl ers talwm am glefyd alzheimer a dementia, oedd dan sylw Un o bob tri. Mae’r teitl yn cyfeirio at yr ystadegyn brawychus hwnnw sy’n awgrymu faint ohonom fydd yn marw gyda’r clefyd creulon hwn. Y dihafal Beti George oedd wrth y llyw, mewn rhaglen awr a oedd yn gyfuniad o gyfweliadau gydag arbenigwyr ac ymchwilwyr prin yn y maes, ymweld â chartrefi gofal arbennig, ac ing teuluoedd o bob cwr a phob haen o’r gymdeithas yng Nghymru. Nid holwraig yn unig oedd Beti chwaith, ond rhywun sy’n siarad o brofiad. Yn benderfynol o daclo’r tabŵ o flaen camera, cyflwynodd hanes ei chymar David Parry-Jones a gafodd ddiagnosis alzheimer dair blynedd yn ôl.

Esboniodd ei fod yn benderfynol o gyfrannu at brosiect arbennig tair blynedd yn Ysbyty Llandochau, Caerdydd, gan arbrofi gyda chyffur newydd a rhoi gwaed at gronfa ymchwil y dyfodol. Fe’i gwelsom yn yr ysbyty, a’r ymchwilydd yn holi pa dymor a mis o’r flwyddyn oedd hi. Ac yna’r olygfa boenus honno o gyn-ohebydd Wales Today ac awdur dros ddwsin o lyfrau o fri fel Prince Gwyn: Gwyn Nicholls and the First Golden Age of Welsh Rugby yn cael trafferth rhoi brawddeg ar bapur. Gwelsom gysgod y clefyd ar deuluoedd eraill hefyd, fel gwraig ifanc o Wrecsam sy’n ofni mai hi fydd nesa’ i etifeddu salwch ei mam, ei nain a’i hen nain. Ond y tristaf heb os, oedd hanes Siân Jones, mam a gwraig 59 oed a fu unwaith yn arlunydd brwd ac yn weithgar yn y gymdeithas ond sydd bellach mewn ward arbenigol yn Aberystwyth. Siaradodd ei gŵr Hywel am y profiad o orfod “cysgu fel ci bwtshiar” â’i lygaid a’i glustiau’n hanner agored wrth i’w wraig grwydro ganol nos, a Gwern y mab yn teimlo’r euogrwydd uffernol o gyfaddef nad ei fam gyfarwydd sydd yn y ’sbyty mwyach. Dyma Beti ar ei gorau, yn llwyddo i gael pobl i agor eu calonnau fel ar ei rhaglen radio wythnosol. Roedd hi’n barod i farnu hefyd - y ffaith mai dim ond £50 miliwn sy’n cael ei wario ar ymchwil dementia o gymharu â £590 miliwn ar gyfer canser, a bod unedau gofal dwys preifat fel rhai’n Abertawe yn codi hyd at £2,200 yr wythnos i deuluoedd. Ond roedd yna ganmol a gobaith hefyd, yn enwedig o ymweld â chartrefi gofal sy’n fwy o aelwydydd hapus, lliwgar a bywiog yng Nglyn Menai, Bangor, a Bryn Blodau, Llan Ffestiniog. Llefydd sy’n gadael i bobl FYW yn ogystal â bod, yn lle eistedd a syllu’n fud i unlle drwy’r dydd mewn lolfa anghynnes.

Do, mi ddyfriodd fy llygaid wrth wylio hon, a meddwl am Nain Bryn Pydew a fu farw dros ddegawd yn ôl wedi colli ’nabod ar ei theulu. Diolch i Beti George a’i chyfranwyr am daclo’r tabŵ mor boenus o onest, a diolch i gwmni Fflic am raglen o sylwedd yng nghanol yr holl swnian am raglenni cylchgrawn a chwisiau rhad “newydd” y Sianel.

Diolch hefyd i Iolo Williams a chwmni Aden am un o’r cyfresi natur gorau ers tro byd. Daeth Antur y Gorllewin i ben yng Ngwlad yr Iâ wythnos diwethaf, gyda’r cyflwynydd megis hogyn bach ar ddiwrnod ’Dolig yn ebychu “waaaaaw!” o weld morfil asgellog glas a’r olygfa anhygoel ohono’n nofio mewn hollt rhwng platiau cyfandiroedd Ewrop ac America dan lyn Thingvellir. Waw! yn wir.